بلاغت فارسی
فاطمه جباری قره باغ؛ نجمه دری؛ سعید بزرگ بیگدلی
چکیده
یکی از مهمترین عناصر هویت هر جامعهای، فرهنگ و ادبیّات عامّه است. توسعة فناوری و ایجاد دهکدۀ جهانی، در کنار منافع فراوان، باعث آسیبهایی نیز شده است. از جمله آنها کم رنگ شدن ادبیّات عامّه و فرهنگ بومی مناطق و احتمال از بین رفتن آنها است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل وضع موجود کاربرد ادبیّات عامّه در زندگی مردم ایران و ...
بیشتر
یکی از مهمترین عناصر هویت هر جامعهای، فرهنگ و ادبیّات عامّه است. توسعة فناوری و ایجاد دهکدۀ جهانی، در کنار منافع فراوان، باعث آسیبهایی نیز شده است. از جمله آنها کم رنگ شدن ادبیّات عامّه و فرهنگ بومی مناطق و احتمال از بین رفتن آنها است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل وضع موجود کاربرد ادبیّات عامّه در زندگی مردم ایران و واکاوی علل به حاشیه رفتن آن در دورة معاصر است. در این پژوهش با استفاده از نظریة دادهبنیاد و از طریق مصاحبه، مقولههای مرتبط با کاربردی کردن و نقد بلاغی ادبیّات عامّه استخراج وتحلیل گردید. در نتیجة آن، 129 کد اولیه و 18 مقوله ظهور یافت. این مقولهها در چارچوب کدگذاری محوری استراوس و کوربین ارائه گردید. پدیدة محوری، به دلیل دغدغة مصاحبهشوندگان و تکرار آن، «عدم کاربرد ادبیّات عامّه در زندگی مردم» تعیین شد. از جمله علل کمرنگ شدن حضور ادبیّات در جامعه «غلبة جنبه منفی تکنولوژی»، «عدم احساس نیاز در جامعه»، «ضعف نظام آموزشی»، «عدم مخاطبشناسی» و «تعدد و ضعف نهادهای تصمیمگیر در حوزة فرهنگ» بود. راهبردهایی که در این باره اتخاذ شده بودند؛ گاهی مانند «نهادسازی» و «فرهنگسازی» نتیجه مثبت داشته و گاهی مانند «حذف ادبیّات از کنکور» تآثیر منفی بر آن گذاشتهاند. «فرهنگ منفعل رسانههای جمعی» و «عدم همکاری بین بخشهای گوناگون» از جمله عوامل مداخلهگری بودند که راهبردها را تحت تأثیر قرار دادهبودند. زمینة پژوهش نیز عبارت است از: «شرایط اقتصادی»، «شرایط فرهنگی»، «ضعف قوانین» در این حوزه و «اهمیت ذهنی پایین ادبیّات در جامعه».
بلاغت فارسی
سروناز جاویدان؛ محمد علی گذشتی؛ علی اصغر حلبی
چکیده
قایم مقام فراهانی از افراد تأثیرگذار در تاریخ سیاسی کشور و منشآت او نقطه‌ی عطفی در تاریخ تحول نثر فارسی است که با توجه به تنوع محتوا و ابعاد سیاسی، تاریخی و ادبی نویسنده‌ی آن، در حوزه‌ی نقد قابل تحلیل است. تحلیل انتقادی بر این اصل تأکید دارد که زبان متن‌های ادبی مانند متن‌های دیگر در خدمت ارتباط است و می‌توان آن را با روش انتقادی ...
بیشتر
قایم مقام فراهانی از افراد تأثیرگذار در تاریخ سیاسی کشور و منشآت او نقطه‌ی عطفی در تاریخ تحول نثر فارسی است که با توجه به تنوع محتوا و ابعاد سیاسی، تاریخی و ادبی نویسنده‌ی آن، در حوزه‌ی نقد قابل تحلیل است. تحلیل انتقادی بر این اصل تأکید دارد که زبان متن‌های ادبی مانند متن‌های دیگر در خدمت ارتباط است و می‌توان آن را با روش انتقادی تحلیل کرد، در این مقاله، نظریه‌ی «راجر فاولر» در تحلیل انتقادی، انتخاب شده و بر اساس آن، کارکردهای زبانی و بلاغی متن از دیدگاههای اندیشگانی، بینافردی و متنی بررسی شده و با نگاه به بافت موقعیت، آگاهی لازم نسبت به تعامل موجود در متن و نیز تأثیر و تأثر عاملان گفتمان، به دست آمده است. تحلیل نامه‌ی شماره‌ی 21 از منشآت قایم مقام فراهانی نشان می‌دهد که نویسنده با بهرهگیری از کارکردهای زبانی و بلاغی فوق با بسامد زیاد بر اثربخشی نامه‌ی خود بر مخاطب افزوده و به دستیابی به مقاصد منظور خویش توفیق یافته است؛ در این تحلیل همچنین، واقعیتهای نهفته در زمینههای شیوهی گفتمان، ایدئولوژی و روابط سلطه و قدرت عاملان گفتمان که بیانگر سلطهی قدرت مخاطب بر نویسنده است، نشان داده شده است.
بلاغت فارسی
مسعود سپه وندی
چکیده
بلاغت یکی از علوم ادبی است که در آن موضوع تطبیق کلام بر مقتضای حال و مقام بررسی می‌شود. از آنجایی که تلاش و توجّه به لطایف ادبی و بلاغی قرآن، مستلزم آشنایی نسبی با تفسیر و تمثّل به آیات بوده است، مفسرینی در این امر پیشقدم بوده‌اند از جمله: ابوالفتوح رازی، زمخشری، شاهفور اسفراینی و...که بسیاری از اسرار دقیق و نهفتۀ این دانش در بلاغت اعجازی ...
بیشتر
بلاغت یکی از علوم ادبی است که در آن موضوع تطبیق کلام بر مقتضای حال و مقام بررسی می‌شود. از آنجایی که تلاش و توجّه به لطایف ادبی و بلاغی قرآن، مستلزم آشنایی نسبی با تفسیر و تمثّل به آیات بوده است، مفسرینی در این امر پیشقدم بوده‌اند از جمله: ابوالفتوح رازی، زمخشری، شاهفور اسفراینی و...که بسیاری از اسرار دقیق و نهفتۀ این دانش در بلاغت اعجازی قرآن و کلام آنان متبلور شده است، امّا متاسفانه برخی از این اسرار، از چشم اصحاب بلاغت اسلامی- ایرانی به دور مانده و یا کمتر مورد توجه قرارگرفته است. بنابراین کشف، بررسی و تحلیل این زیباییها از لابه لای نوشتههای آنان، ضروری می نماید. نوشتار حاضر پژوهشی است که در آن نگارنده کوشیده است تا پس از بررسی تفاسیر فارسی قرآن کریم با روش تحلیلی – توصیفی، آن دسته از زیباییهای ادبی را که از چشم بلاغیون به دور مانده و یا کمتر به آنها پرداخته شده است؛ یافته و مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. نگارنده پس از تجزیه و تحلیل نمونهها، نتیجه میگیرد که در تفاسیر اوّلیه قرآن، از صنایع خاصی همچون: اسناد مجازی مفید معنای تکریم، معانی ثانوی جملات استفهامی، اسلوب جملههای شرطی و... استفاده شده است
بلاغت فارسی
مریم بهفر؛ مه دخت پورخالقی چترودی؛ احمد ضابطی جهرمی
چکیده
هدف اصلی این پژوهش شناخت شیوه‌های مختلف کاربرد شگرد «تقدیم و تأخیر» و تحلیل کارکردهای متنوّع آن در سینمای ایران است. بنابراین با روی‌کردی نئوفرمالیستی و با استفاده از مباحث بلاغت، تقدیم و تأخیر در تدوین فیلم را نوعی از پردازش نماها در نظر گرفتیم که در آن برای ایجاد تأثیر یا انتقال اغراض بلاغی مختلف، نماها در جایگاهی دیر/زودتر ...
بیشتر
هدف اصلی این پژوهش شناخت شیوه‌های مختلف کاربرد شگرد «تقدیم و تأخیر» و تحلیل کارکردهای متنوّع آن در سینمای ایران است. بنابراین با روی‌کردی نئوفرمالیستی و با استفاده از مباحث بلاغت، تقدیم و تأخیر در تدوین فیلم را نوعی از پردازش نماها در نظر گرفتیم که در آن برای ایجاد تأثیر یا انتقال اغراض بلاغی مختلف، نماها در جایگاهی دیر/زودتر از موعد خود نمایش داده می‌شوند. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و اطّلاعات به شیوۀ کتابخانهای گردآوری شده‌اند. برای انجام پژوهش 11 فیلم از سینمای ایران به صورت هدفمند برگزیده شده تا ضمن پوشش سبک‌ها و دوره‌های زمانی مختلف سینمای ایران، انواع متفاوتی از تقدیم و تأخیر در آنها موجود باشد. نتایج پژوهش نشان داد شگرد تقدیم در سینما به صورت‌هایی چون: پیش افتادن نمایی از جایگاه خود، تقدیم صدا بر تصویر و قرار دادن نمای نتیجه قبل از عمل به کار می‌رود. شگرد تأخیر نیز در سینما از طریق: ایجاد فاصله میان دو نما، تأخیر در انواع نماهای معرّف، واکنشی و نقطۀ دید و همچنین تأخیر در نمایش شخصیّت‌های اصلی و فرعی به کار می‌رود. تقدیم و تأخیر از رهگذر برجسته‌سازی فرم و شکست قوانین رایج تدوین فیلم، مستقّل از درون‌مایه به انتقال لذّت حسّی و جلب بازاندیشی مخاطب می-انجامد. خلق طنز، قطع انرژی میان دو نما، خلق حس بی‌فضایی، محدود و متوقّف کردن روایت، مداخله در قضاوت مخاطب، بازتاب درونیّات شخصیّت‌ها و تقویّت عواطف مخاطبان برخی از کارکردهای بلاغی شگرد تقدیم و تأخیر است که در تحلیل فیلم‌های سینمای ایران به آن دست یافته‌ایم.
بلاغت فارسی
شمس اله شمس؛ مسعود سپهوندی
چکیده
با پیشرفت‌های زبان‌شناسی و نقد ادبی زبان، امروزه آگاهانه‌تر می‌توان به تحلیل و بررسی آثار، بویژه آثار ماندگار ادبی پرداخت تا بدین وسیله به راز جاودانگی این آفریده‌های غنی پی برد. ﻧﻘﺪ ﺑﻼﻏﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻘﺪﻫﺎی ﺗﭙﻨﺪه و ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درابیات ﻓﺎرﺳﻲ وﺟﻮد دارد و در ﺳﺎﻳﺔ اﻳﻦ اﺑﺰار ﻣﻬﻢ، ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﻧﻬﻔﺘﻪﻫﺎی ...
بیشتر
با پیشرفت‌های زبان‌شناسی و نقد ادبی زبان، امروزه آگاهانه‌تر می‌توان به تحلیل و بررسی آثار، بویژه آثار ماندگار ادبی پرداخت تا بدین وسیله به راز جاودانگی این آفریده‌های غنی پی برد. ﻧﻘﺪ ﺑﻼﻏﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻘﺪﻫﺎی ﺗﭙﻨﺪه و ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درابیات ﻓﺎرﺳﻲ وﺟﻮد دارد و در ﺳﺎﻳﺔ اﻳﻦ اﺑﺰار ﻣﻬﻢ، ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﻧﻬﻔﺘﻪﻫﺎی دروﻧﻲِ تفکر ﺷﺎﻋﺮ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ره ﻳﺎﻓﺖ. بررسی ادبیت هر متن و ﺷﻨﺎﺧﺖ آن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺑﻼﻏﺖ ﺷﻌﺮی ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲﮔﺮدد و ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻴﻦ اﺛﺮی ﺑﺎ اﺛﺮ دﻳﮕﺮ ﺗﻤﻴﺰ ﻧﻬﺎد. بررسی اغراض ثانوی جملات، خصوصاً جملات انشایی، از مباحث مهم علم معانی است. در این میان، استفهام بلاغی از تأثیرگذارترین انواع این ترفند هنری به شمار می‌رود. در واقع، استفهام‌های بلاغی و اغراض ثانوی آنها به عنوان شگرد و شیوه‌ای هنری شایسته بررسی و در‌خور تحقیق هستند.در این پژوهش باروش تحلیلی ،توصیفی ،ابتدا به بررسی ساختار جملات پرسشی در هجویات سه شاعر مورد نظر دورۀ مشروطه و سپس به بسامد ادوات پرسشی در اشعار ایشان پرداخته‌ایم و در پایان به کارکرد معانی ثانوی جملات پرسشی و دسته‌بندی آنها با کمک جدول، بسامد هر ادات پرسش و کارکرد بلاغی را در اشعار سه شاعر مزبور نشان داده‌ایم. مساله ی اصلی این پژوهش کشف ر موز پنهانی بلاغی در جملات استفهامی هجویات عصر مشروطه است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد افزونی کارکرد بلاغی تمسخر، توبیخ و تحقیر در هجویات عصر مشروطه نشان‌دهندۀ نوعی تسویه‌حساب شخصی با مخاطب است که همسو با ویژگی ذاتی هجو است.
بلاغت فارسی
زهرا جورابچی
چکیده
کاربرد علم بلاغت را نمی توان به ادبیات بزرگسالان محدود کرد. استعاره یکی از مفاهیم و کاربردهای بلاغی است که در قصه ها و داستان های کودک و نوجوان نقش اساسی دارد .بسیاری از داستان های کودکان با موضوعات صلح و دوستی برای آن ها نگارش یافته و نویسندگان در این مسیر به جهت تأثیر بیشتر داستان از زبان استعاری استفاده کرده اند و به این شیوه از آموزش ...
بیشتر
کاربرد علم بلاغت را نمی توان به ادبیات بزرگسالان محدود کرد. استعاره یکی از مفاهیم و کاربردهای بلاغی است که در قصه ها و داستان های کودک و نوجوان نقش اساسی دارد .بسیاری از داستان های کودکان با موضوعات صلح و دوستی برای آن ها نگارش یافته و نویسندگان در این مسیر به جهت تأثیر بیشتر داستان از زبان استعاری استفاده کرده اند و به این شیوه از آموزش صلح برای رسیدن به بالاترین سطح تفکر مدد جسته اند.یافته ها نشان می دهد که در کتب داستانی کودکان و نوجوانان ،از میان استعاره های مفهومی، کاربرد استعاره های وجودی و هستی شناختی و زیر شاخه های آن بسامد بالایی داشته و مؤلفین کتب کودک و نوجوان برای آموزش و نهادینه کردن فرهنگ صلح به مخاطبان ، استفادهء چشمگیری از استعاره های وجودی کنشی و حالتی داشته اند تا مفاهیم پیچیدهء انتزاعی و دور از ذهن برای کودکان ساده و ملموس گردد.
بلاغت فارسی
حمید طاهری
چکیده
تشبیه یکی از مهمترین وگسترده‌ترین تصویرهای شعری است. ازاین عنصرخیال بانظربه ارکان ،شکل ،ماهیت ارکان وعناصرتشکیل دهنده ی آن ،انواع واقسام پرشماری ارایه گردیده است وبه همین جهت تشبیه پرتنوعترین عنصرخیال است. گاهی درتقسیماتی که ازتشبیه ارایه می شود، ضروری است ازچند منظر به صورت توام به تشبیه نگریست.اکتفا به یک منظر یا زاویه ی خاص مارا ...
بیشتر
تشبیه یکی از مهمترین وگسترده‌ترین تصویرهای شعری است. ازاین عنصرخیال بانظربه ارکان ،شکل ،ماهیت ارکان وعناصرتشکیل دهنده ی آن ،انواع واقسام پرشماری ارایه گردیده است وبه همین جهت تشبیه پرتنوعترین عنصرخیال است. گاهی درتقسیماتی که ازتشبیه ارایه می شود، ضروری است ازچند منظر به صورت توام به تشبیه نگریست.اکتفا به یک منظر یا زاویه ی خاص مارا به هدف وغرضی که آن نوع خاص از تشبیه برای آن پدید آمده،رهنمون نمی گردد .به تعبیر بهتر اگرتشبیه را به لحاظ شکل تقسیم بندی می کنیم باید علاوه برفرم یاشکل ظاهری تشبیه ،به وجه شبه آن نیزتوجه داشته باشیم. صرف جابه جایی طرفین تشبیه ،تشبیه معکوس یا مقلوب نمی سازدواگربه وجه شبه آن عنایت نکنیم ،هدف وغرض ازآن که نوکردن وایجاد اغراق بیشتر است ،به دست نمی آید،زیرااغراق دراین تشبیه زمانی خودرا می نماید که وجه شبه پیش ازعکس کردن(تشبیه اول) وپس ازآن (تشبیه دوم)ثابت وواحد باشد. بی‌توجهی به این دقیقه سبب شده است که برخی تعاریف از انواع تشبیه ، ناقص و گاه اشتباه باشد. نکته دیگر این که هنگام تحقیق در صورت خیال تشبیه، بررسی پیشینه وتطورآن در دوران‌ها و اعصار مختلف ادب، امری ضروری است. علی الخصوص آن جا که بحث از عکس کردن و تفضیل مشبه بر مشبه‌به پیش می آید.برای مثال بررسی تاریخ تشبیه مارادرشناخت بهتروبازشناسی آسانتر تشبیه معکوس یاری می دهد . این توجه موجب می شودتابه نوع دیگری ازتشبیه معکوس دست یابیم که با نوع شکلی وفرمی آن متفاوت است.
بلاغت فارسی
وحید علی بیگی
چکیده
استفاده از صور خیال باعث جذابیت و درگیری ذهنی مخاطبان برای فهم مقصود شعرا می‌گردد. از مهمترین صور خیالی که از آغاز شعر فارسی در آثار ادبی مشاهده می‌شود، تشبیه است. از قرن سوم و نقطه آغاز شعر فارسی، شاعران به کمک تشبیه، افکار و تصورات ذهنی خویش را به مخاطبان القا می‌کردند که این امر در آغاز به صورت ابتدائی و کلیشه‌ای مشهود است. با شروع ...
بیشتر
استفاده از صور خیال باعث جذابیت و درگیری ذهنی مخاطبان برای فهم مقصود شعرا می‌گردد. از مهمترین صور خیالی که از آغاز شعر فارسی در آثار ادبی مشاهده می‌شود، تشبیه است. از قرن سوم و نقطه آغاز شعر فارسی، شاعران به کمک تشبیه، افکار و تصورات ذهنی خویش را به مخاطبان القا می‌کردند که این امر در آغاز به صورت ابتدائی و کلیشه‌ای مشهود است. با شروع قرن چهارم تشبیه مسیر اصلی خود را باز می‌یابد و شعرای قرن مذکور در کاربرد تشبیه دو مسیر مجزا را طی می‌کنند. دسته اول در کاربرد تشبیه مسیر عادی و کلیشه‌ای با بسامد کمتر و دسته دوم نوآوری در تشبیه با بسامد بیشتر را سر لوحه کار خود قرار می‌دهند. با شروع قرن پنجم تشبیه به ابزاری مهم برای ایجاد تخیل در نزد شعرا تبدیل می‌گردد تا در اواخر این قرن، تشبیه از حالت کلیشه-ای خارج شده و کسانی مانند ناصر خسرو، تشبیهات بدیعی را در اشعار خویش به کار می‌برند و این رویه با شروع قرن ششم با شاعرانی مانند خاقانی و نظامی به شکل تکاملی خود می‌رسد و به تفکر سنتی تشبیه پایان می‌دهد. در این پژوهش با آوردن نمونه‌هایی از شاعران مشهور، شکل تشبیه را با تحلیل و توصیف ابیات مورد واکاوی قرار داده و ضمن ترسیم نمودارهایی، تشبیهات هر دوره را به صورت جامع برای مخاطبان ترسیم نموده‌ایم
بلاغت فارسی
زینب رشیدی؛ الیاس نورایی؛ فاطمه کلاهچیان
چکیده
تصویر، رابطۀ بین جهان بیرونی و جهان درونی شاعر و هنرمند است. تصویر در شعر، معادله‌ی بین دو پدیده مثلاً میان مشبّه و مشبّهٌ‌به است که هدف از آن اثبات زیبایی یا تناسب است. تلمیح، یکی از شگردهای بلاغی است که برای تأثیر کلام به کار می‌رود و بر پایه تشبیه و تناسب است. جامی، یکی از سرآمدان شعر سبک عراقی است که استفاده چشمگیری از تلمیح کرده ...
بیشتر
تصویر، رابطۀ بین جهان بیرونی و جهان درونی شاعر و هنرمند است. تصویر در شعر، معادله‌ی بین دو پدیده مثلاً میان مشبّه و مشبّهٌ‌به است که هدف از آن اثبات زیبایی یا تناسب است. تلمیح، یکی از شگردهای بلاغی است که برای تأثیر کلام به کار می‌رود و بر پایه تشبیه و تناسب است. جامی، یکی از سرآمدان شعر سبک عراقی است که استفاده چشمگیری از تلمیح کرده است، او با استفاده از تشبیه، استعاره،ایهام و کنایه و... تصاویری را در ذهن برجسته و مجسم می‌کند و به آن حالت عینیت و همانندی می‌دهد. او در شعر مخصوصاً غزل با استفاده از تلمیح، تصاویر زیبایی را خلق کرده است. برجستهترین تلمیحات جامی در غزل عبارتاند از: تلمیحات و اشارات قرآنی و ماجرای پیامبران، تلمیحات تاریخی- داستانی و تلمیحات و اشارات اساطیری. نگارندگان با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نگرش تصویری جامی در تلمیحات غزل پرداختند. جامی، برای بیان اندیشه خود از مفاهیم مهم عرفانی چون «وحدت وجود، تجلّی، فقر، فنا و...» و نیز با استفاده از صناعات ادبی مانند: (تشبیه، استعاره، ایهام و کنایه و...) استفاده کرده است.
بلاغت فارسی
احمد رضایی جمکرانی؛ سمیه خورشیدی
چکیده
ساقی نامه از گونه‌های ادب غنایی با است که اغلب دربردارندة موضوعاتی مانند سرخوشی، اغتنام فرصت، بهره‌مندی از زمان است؛ به نظر می‌رسد تحولات اجتماعی کارکرد این نوع ادبی را نیز متأثر ساخته است و آن را از کارکردی غنایی به کارکردی اجتماعی دگرگون کرده که با به کارگیری ابزاری نظام‌مند می‌توان این تغییر کارکرد را نشان داد. از جمله این ابزار ...
بیشتر
ساقی نامه از گونه‌های ادب غنایی با است که اغلب دربردارندة موضوعاتی مانند سرخوشی، اغتنام فرصت، بهره‌مندی از زمان است؛ به نظر می‌رسد تحولات اجتماعی کارکرد این نوع ادبی را نیز متأثر ساخته است و آن را از کارکردی غنایی به کارکردی اجتماعی دگرگون کرده که با به کارگیری ابزاری نظام‌مند می‌توان این تغییر کارکرد را نشان داد. از جمله این ابزار دانش نشانه شناسی است که می‌کوشد تا خاستگاه متن را از طریق زیرانگاشت هایی که در آن گسترده اند، شناسایی کند و بر انسجام درونی متن، علی رغم وجود نادستورمندی ها از طریق عبور از خوانش اکتشافی به خوانش پسکنشانه ، دست یابد. پژوهش حاضر به مقایسه و تحلیل نشانه‌شناسیک ساقی نامه هوشنگ ابتهاج و رضی‌الدین آرتیمانی از دو دوره مختلف،پرداخته است. خوانش اکتشافی و پس کنشانه و تمرکز بر منظومه های توصیفی و کمینه نگاشت های دو متن، نشان می‌دهد متون مذکورعلی رغم توجه به بن مایه های برجسته نوع ادبی ساقی نامه، کمینه محتوای آن را دگرگون کرده‌اند؛ بر این اساس، ابتهاج با بهره گیری از رمزگان اساطیری تنوع و پیام های عمیق تری را منتقل کرده و به عناصر اصلی آن معنایی دیگر بخشیده است؛ ساقی در ساقی نامه وی بار معنایی جدید یافته و رویکرد اجتماعی این ساقی متن را با توجه به وقایع جامعه برجسته‌تر کرده است. بر اساس تحلیل ماتریس‌های دو متن، در‌حالی‌که آرتیمانی برای رهایی از از بیداد و ستم به فنا و خداوند می اندیشد و ابتهاج به دنبال نجات دهنده ای است که خفتگان جامعه را بیدار کند.
بلاغت فارسی
حسین رحمانی تیرکلایی
چکیده
جایگاه معنایی باب استفعال در انتقال معانی بلاغی نهج‌البلاغهچکیدهکلام بلیغ متناسب با اقتضائات حالی و مکانی صورت می‌پذیرد و به تناسب تفاوت مقتضیات، از اسلوب‌های متعددی در آن استفاده خواهد شد. این عنصر در نهج‌البلاغه موجب اختصاص یافتن صدها اثر در تبویب‌سازی شاخصه‌ها و ابعاد بلاغی در خصوص این کتاب شریف شده است، با این حال کمتر مشاهده ...
بیشتر
جایگاه معنایی باب استفعال در انتقال معانی بلاغی نهج‌البلاغهچکیدهکلام بلیغ متناسب با اقتضائات حالی و مکانی صورت می‌پذیرد و به تناسب تفاوت مقتضیات، از اسلوب‌های متعددی در آن استفاده خواهد شد. این عنصر در نهج‌البلاغه موجب اختصاص یافتن صدها اثر در تبویب‌سازی شاخصه‌ها و ابعاد بلاغی در خصوص این کتاب شریف شده است، با این حال کمتر مشاهده شده که از حیث مصداقی به واکاوی ابعاد این بلاغت پرداخته شود، بر اساس این ضرورت نگارنده در این اثر با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با تحلیل و تدقیق در معاجم لغوی شاخص در زبان عرب به دنبال بررسی جایگاه معنایی باب استفعال در انتقال معانی بلاغی در نهج‌البلاغه بوده است تا با ذکر مصادیق متعدد از این باب، عناصر بلاغت را به نحو تطبیقی به مخاطب ارائه دهد و در پایان این نتیجه حاصل شده است که باب استفعال دارای معنای شایع طلب و معنای متداول وجدان‌الشئ است که سبب شده دیگر معانی این باب کمتر مورد استفاده قرار گیرد. بررسی باب استفعال در نهج‌البلاغه حاکی از این حقیقیت است که در گفتمان امام(علیه‌السلام) استخدام هرکدام از معانی ابن باب متناسب با اقتضاء کلامی و معنای مراد به کار گرفته شده تا مراد متکلم با کامل‌ترین لفظ در ذهن مخاطب تداعی شود.کلیدواژگان: باب استفعال، انتقال معانی، بلاغت، ادبیات عرب، نهج‌البلاغه
بلاغت فارسی
فاطمه تسلیم جهرمی
چکیده
شعر ظهیر فاریابی، شاعر قرن ششم، به عنوان یکی از حلقه‌های بین سبک خراسانی و عراقی در بسیاری از داوری‌های شاعرانه کهن مطرح شده و تأثیر بسیاری بر شعر شاعران پس از خود داشته است. ظهیر، مضمون‌پردازی متعدد و گسترده‌ای از دانش‌های مختلف از جمله باورها و عقاید عامیانه و برخی باورهای محلی در اشعار خود دارد و از این منظر یکی از شاعران پیشرو ...
بیشتر
شعر ظهیر فاریابی، شاعر قرن ششم، به عنوان یکی از حلقه‌های بین سبک خراسانی و عراقی در بسیاری از داوری‌های شاعرانه کهن مطرح شده و تأثیر بسیاری بر شعر شاعران پس از خود داشته است. ظهیر، مضمون‌پردازی متعدد و گسترده‌ای از دانش‌های مختلف از جمله باورها و عقاید عامیانه و برخی باورهای محلی در اشعار خود دارد و از این منظر یکی از شاعران پیشرو به شمار می‌رود. مضمون‌پردازی باورهای عامیانه در اشعار ظهیر به صورت شبکه‌ای بلاغی و با توجه به جنبه‌های مختلف یک باور و آداب و رسوم عامیانه رخ می‌دهد و در دسته‌هایی چون: باورهای عامیانۀ نجومی، اعتقادات عامیانه دربارة حیوانات و پرندگان، طب عامیانه و باورها و عقاید مربوط به پدیده‌های غیبی و رسوم عامه، می‌توان آنها را تحلیل کرد. در رسوم عامیانه وی به آدابی چون جرعه‌افشانی بر خاک، خالکوبی، رسوم عید و... اشاره می‌کند. برخی مضمون‌سازی‌ها از باورهای عامیانۀ نادر و بسیار کهن در شعر فارسی نیز در میان اشعار وی دیده می‌شود. از ابزارهای هنری و بلاغی با استفاده از باورها و رسوم عامیانه در اشعار وی، به استعاره، حسن تعلیل، تجاهل‌العارف و تشبیه می‌توان یاد کرد. مضمون‌پردازی با عقاید عامیانه نجومی بیش از همه بازتاب دارد. وی از باورهای عامیانه برای مدح شاه و معشوق یا بیان پریشانی احوال خود بهره برده است. روش تحقیق در این مقاله به شیوۀ توصیفی- تحلیلی است.
بلاغت فارسی
پروین ابیضی اسفهلان
چکیده
آیرونی از صناعات پیچیدة ادبی است. و آن شگردی است که نویسنده، معنایی متضاد با ظاهر سخن خود به کلام می‌بخشد به‌طوری‌که اغلب با غافلگیری و ریشخند همراه است. در مقاله حاضر که به روش توصیفی، تحلیلی-آماری است ابتدا به تعریف آیرونی و ویژگی‌های عمده آن و تقسیم‌بندی انواع آن پرداخته شده سپس ضمن بیان مختصری در خصوص منطق‌الطیر و معرفی اجمالی ...
بیشتر
آیرونی از صناعات پیچیدة ادبی است. و آن شگردی است که نویسنده، معنایی متضاد با ظاهر سخن خود به کلام می‌بخشد به‌طوری‌که اغلب با غافلگیری و ریشخند همراه است. در مقاله حاضر که به روش توصیفی، تحلیلی-آماری است ابتدا به تعریف آیرونی و ویژگی‌های عمده آن و تقسیم‌بندی انواع آن پرداخته شده سپس ضمن بیان مختصری در خصوص منطق‌الطیر و معرفی اجمالی آن، به تفصیل به بررسی و تحلیل انواع پرکاربرد این صنعت در منطق‌الطیر پرداخته شده و بسامد هر یک از انواع پرکاربرد آیرونی در جدول نشان داده شده و در نهایت نتیجه‌گیری کلی از تحقیق به‌عمل آمده است. هدف از این تحقیق، بررسی و تحلیل چگونگی کاربرد آیرونی و بسامد انواع آن و دلایل به کاررفتن این صنعت در منطق‌الطیر است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد عطار به علت ساختار داستانی این اثر که می‌تواند منشاء گوناگونی از آیرونی باشد از انواع آیرونی بهره برده و با نگرش آیرونیک و زبان طنز آمیز خود، حقایق فراوانی را روشن کرده و انواع مسایل مهم زمانه خود و مسائل فکری، عقیدتی و الهیاتی خود را در قالب شگرد آیرونی، مفید و ظریف بیان کرده است. از نظر آماری نیز، آیرونی‌های کلامی و سقراطی به ترتیب با بیست و سیزده درصد بیشترین بسامد و آیرونی‌های تقدیر و نمایشی به ترتیب با یک و سه درصد کمترین بسامد را به خود اختصاص داده‌اند.
بلاغت فارسی
مینا شاکر؛ رامین محرمی؛ بیژن ظهیری ناو
چکیده
اقناع مخاطب به عنوان فرایندی که برای تغییر نگرش مخاطب و همراه کردن او با عقاید گوینده انجام می‌شود، یکی از اهداف اصلی متون عرفانی تعلیمی از جمله مثنوی است. مولوی با توسّل به شیوه‌های مختلف تأثیرگذاری بر مخاطب، سعی در انتقال مفاهیم عرفانی به مخاطب دارد و از ابزارهای کلامی و غیرکلامی متعدّدی برای این منظور بهره می‌برد. یکی از شیوه‌های ...
بیشتر
اقناع مخاطب به عنوان فرایندی که برای تغییر نگرش مخاطب و همراه کردن او با عقاید گوینده انجام می‌شود، یکی از اهداف اصلی متون عرفانی تعلیمی از جمله مثنوی است. مولوی با توسّل به شیوه‌های مختلف تأثیرگذاری بر مخاطب، سعی در انتقال مفاهیم عرفانی به مخاطب دارد و از ابزارهای کلامی و غیرکلامی متعدّدی برای این منظور بهره می‌برد. یکی از شیوه‌های مولوی برای رسیدن به این مقصود، استفاده از شیوۀ داستانپردازی است. از جمله داستان‌های مثنوی که این موضوع را به وضوح نشان می‌دهد داستان نخجیران و شیر است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که مولوی این داستان را به شیوۀ گفتگو محور پیش می‌برد و از زبان هر یک از طرفین مناظره کننده، با استفاده از شیوه‌های خاصی برای اقناع طرف مقابل، به بیان عقاید رایج در زمینۀ جهد و توکّل میپردازد. در این مناظرات مولوی از شیوه‌های خاصی برای اقناع حریف بهره می‌برد که اهمّ آنها عبارتنداز: احتجاج به آیات و روایات، ذکر دلایل حسّی، عقلی و وجدانی، استفاده از زبان بدن، تمثیل و...
بلاغت فارسی
فاضل عباس زاده؛ بهزاد اسبقی؛ مهرداد آقائی
چکیده
چکیدهزبان حافظ چند وجهی و هنری است واژه‌ها و ترکیبات و به تبع آن عبارات و جملات در شعر او خطی و تک معنایی نیست، بلکه متعدد و اتساعی است و این ویژگی هنری باعث شده که انسان در جستجوی معنا برای زندگی‌اش، گم شدۀ ذهن و ضمیرش را در لایه‌های معانی ابیات او یافته و او را سروش‌وار در آسمان‌ها پایگاه بخشد. پژوهش حاضر، از طریق نقد خواننده محور ...
بیشتر
چکیدهزبان حافظ چند وجهی و هنری است واژه‌ها و ترکیبات و به تبع آن عبارات و جملات در شعر او خطی و تک معنایی نیست، بلکه متعدد و اتساعی است و این ویژگی هنری باعث شده که انسان در جستجوی معنا برای زندگی‌اش، گم شدۀ ذهن و ضمیرش را در لایه‌های معانی ابیات او یافته و او را سروش‌وار در آسمان‌ها پایگاه بخشد. پژوهش حاضر، از طریق نقد خواننده محور ضمن بررسی بافه‌های بلاغی در یک بیت حافظ، تلاش می‌کند استنباط خود را از این بیت به عنوان ساختار پذیرفته شدۀ معنا به سمت عملکرد جاری ذهن خوانندگان گرایش داده، و وجوه معانیِ پنهان در پوشش حریری واژگان هنری قابل تفسیر آن را بازگو کند. بدین ترتیب بر اساس بافه‌های بلاغی و معانی اتساعی، هیچ یک از شارحان حافظ تاکنون به این هنر فخرآمیز او در این بیت اشاره نکرده‌اند. البته اهمیت بحث، از آن جهت نیست که این نوشته، اولین پژوهش در باب مسائل تراکم تصویر باشد، بلکه اهمیت آن، از این جهت است که پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی- تحلیلی معانی درست و نزدیک به ذهن این بیت را که شرح زیادی درباره آن نوشته شده، به خوبی ارائه دهد. از خلال نتایج پژوهش متوجه شدیم که زیبایی هر تصویر تا حدی نمایان است که رمز ابداع و به وجود آمدن آن بر مخاطب پوشیده شده و حافظ در این غزل به خوبی از عهده آن برآمده است.
بلاغت فارسی
هادی محمدی؛ جواد مهربان قزلحصار
چکیده
شناخت فرهنگ ، ادبیات و سنت های ملّی ؛ برای مردم هر مرز و بوم بیانگر موجودیت , غرور و هویت پر افتخار ملی آن جامعه و اقوام هر سرزمینی است و آنچه به شناخت تمدّن و فرهنگ کمک کرده است شرح شجاعت , دلاوری ها و اقدامات جاودانه و ماندگار اقوام پیشینیان است که با هنرورزی ادبیات منثور به ما رسیده است . بررسی ادبی متون منثور وقف نامه های قدیمی نمادی ...
بیشتر
شناخت فرهنگ ، ادبیات و سنت های ملّی ؛ برای مردم هر مرز و بوم بیانگر موجودیت , غرور و هویت پر افتخار ملی آن جامعه و اقوام هر سرزمینی است و آنچه به شناخت تمدّن و فرهنگ کمک کرده است شرح شجاعت , دلاوری ها و اقدامات جاودانه و ماندگار اقوام پیشینیان است که با هنرورزی ادبیات منثور به ما رسیده است . بررسی ادبی متون منثور وقف نامه های قدیمی نمادی از جلوه های پر شور فرهنگ و ادبیات فارسی است که تلاش کرده تا مفاهیم دانش ادبی در دوره های مختلف تاریخ را حفظ و به نسل های بعدی انتقال دهد . منظومه های نظم و نثرهای تاریخی با شور آفرینی علم بلاغت تا امروز جاودانه مانده اند و مورد توجه نسل های مختلف در همه ادوار تاریخ بوده است.یکی از پُربار ترین آثاری که توانسته در ردیف آثار فاخر ادبیات قدیم قرار گیرد متون منثور وقف نامه های ایست که از گذشتگان به ما رسیده است آشنائی با مفهوم وقف ؛ که با قلم پر ذُوق دبیران وکاتبان زبر دست ، تقریر یافته و عالی ترین مفاهیم ادبی را در خویش جا داده است به عنوان منابع پر ارزش ادبیات فارسی ، تا امروز کمتر مورد بررسی ادبی مراکز تحقیقاتی و پژوهشی قرار گرفته است . این پژوهش با هدف بررسی جنبه های ادبی متن وقف نامه یکی از رجال پر نفوذ دوره قاجار تدوین گریده است .کلید واژه : بررسی ادبی , علم بلاغت ، نثر وقف‌نامه
بلاغت فارسی
آرش مشفقی؛ عزیز حجاجی کهجوق؛ محمد عیسی زاده حاجی آقا
چکیده
نماد و به کارگیری آن ابزاری است برای عمق بخشیدن به اثر ادبی. غلامحسین ساعدی از نویسندگان نمادپرداز دوران معاصر، در لال بازی های خود مانند دیگر آثارش به نماد پرداخته است. شاید یکی از دلایل این کار گریز ناگزیر از تیغ تیز سانسور باشد. مقاله حاضر به شیوه تحلیلی- توصیفی سعی دارد انواع نمادها (انسانی، غیرانسانی، حیوانات، مفهوم ذهنی و کنش) ...
بیشتر
نماد و به کارگیری آن ابزاری است برای عمق بخشیدن به اثر ادبی. غلامحسین ساعدی از نویسندگان نمادپرداز دوران معاصر، در لال بازی های خود مانند دیگر آثارش به نماد پرداخته است. شاید یکی از دلایل این کار گریز ناگزیر از تیغ تیز سانسور باشد. مقاله حاضر به شیوه تحلیلی- توصیفی سعی دارد انواع نمادها (انسانی، غیرانسانی، حیوانات، مفهوم ذهنی و کنش) را در لال بازی های ساعدی بررسی کند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که ساعدی در لال بازی ها با استفاده از نماد سعی دارد تا دغدغه های فکری خود را از منظری دیگر به مخاطب توضیح داده و پیام خود را به او برساند. از این روست که لالبازیها به متن هایی فشرده که آرا و عقاید و مرام ساعدی را بازتاب می دهد، بدل شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که ساعدی در لال بازی ها با استفاده از نماد سعی دارد تا دغدغه های فکری خود را از منظری دیگر به مخاطب توضیح داده و پیام خود را به او برساند. از این روست که لالبازیها به متن هایی فشرده که آرا و عقاید و مرام ساعدی را بازتاب می دهد، بدل شده است.
بلاغت فارسی
فرخ حاجیانی؛ خیرالله محمودی؛ سمیه رنجبر
چکیده
در میان ادبیات ایرانی پیش از اسلام ،ادبیات مانوی،تفاوت آشکاری با بقیه ادبیات ایرانی میانه دارد؛ گرچه ادبیات مانوی از سنت های ادبی دوره باستان پیروی کرده است اما در عین حال به دلیل وابستگی به جریان های ادبی غیر ایرانی، چون بین النهرین، حوزه های دیگری را نیز تجربه کرده است. ادبیات مانوی به سبب تاثیرات شدید از رهبر دینی خود، یعنی مانی ...
بیشتر
در میان ادبیات ایرانی پیش از اسلام ،ادبیات مانوی،تفاوت آشکاری با بقیه ادبیات ایرانی میانه دارد؛ گرچه ادبیات مانوی از سنت های ادبی دوره باستان پیروی کرده است اما در عین حال به دلیل وابستگی به جریان های ادبی غیر ایرانی، چون بین النهرین، حوزه های دیگری را نیز تجربه کرده است. ادبیات مانوی به سبب تاثیرات شدید از رهبر دینی خود، یعنی مانی ،از سنت های ادبی آرامی نیز بهره گرفته و قالب های جدید ادبی را در خود گنجانیده و همچنین به دلیل محتوای عرفانی اش به تمثیل، تشبیه، مجاز و استعاره روی آورده است.صنایعی که بیانگر نوعی کمال در بلاغت می باشد و در ادبیات ایران آن دوره بی سابقه است. در این مقاله که به بررسی استعاره در متون منظوم مانوی می پردازد، بیان می دارد که مرزهای زیبا شناسی ادبیات مانوی گسترش بسیاری داشته، به گونه ای که انواع صنایع ادبی و تصویرهای شاعرانه در آن، حکایت از یک سابقه طولانی و ممتد ادبی دارد که بسیار فراتراز ادبیات فارسی است.استعاره های به کار رفته در سروده های مانوی، به نوعی از کمال در حوزه خیال شاعرانه حکایت می کنند، که علاوه بر اینکه در خدمت اندیشه های مانوی قرار گرفته اند، از لحاظ تاریخ ادبی ایران نیز، بسیار مهم به شمار می روند.با بررسی این استعاره ها در این مقاله،استعاره مصرحه مجرده دارای بیشترین میزان استعاره می باشد و پس از آن استعاره مکنیه و تمثیلیه و سپس استعاره تبعیه و در نهایت استعاره تلمیحیه با کمترین میزان استعاره قرار دارد.
بلاغت فارسی
خدابخش اسداللهی؛ ندا نبی زاده اردبیلی
چکیده
استعاره مفهومی عنوان تازه‌ای است که در سده اخیر از سوی زبان‌شناسان شناختی مطرح شده و در حقیقت نامی است برای تلاش‌های ذهن برای فهم و انتقال مفاهیم انتزاعی. در این طرز نگرش، استعاره از چارچوب علوم بلاغی بیرون می‌آید و دیگر وسیله تزیین کلام نیست بلکه اساس فکر بوده و ابزاری برای درک امور غیرمادی محسوب می‌شود. پیشروان این نظریه لیکاف ...
بیشتر
استعاره مفهومی عنوان تازه‌ای است که در سده اخیر از سوی زبان‌شناسان شناختی مطرح شده و در حقیقت نامی است برای تلاش‌های ذهن برای فهم و انتقال مفاهیم انتزاعی. در این طرز نگرش، استعاره از چارچوب علوم بلاغی بیرون می‌آید و دیگر وسیله تزیین کلام نیست بلکه اساس فکر بوده و ابزاری برای درک امور غیرمادی محسوب می‌شود. پیشروان این نظریه لیکاف و جانسون بودند که در تشریح استعاره مفهومی آن را به سه نوع هستی‌شناختی، شناختی و جهتی تقسیم کردند. هر کدام از این استعاره‌ها از دو سویه تشکیل شده‌اند که حوزه‌های مبدا و مقصد نامیده می‌شوند. ما در این پژوهش که به شیوه کتابخانهای و تحلیلی- توصیفی انجام گرفته‌است تلاش کرده‌ایم استعاره‌های مفهومی به کار رفته در اشعار ابراهیمی و رحماندوست را از نظر حوزه مقصد مورد بررسی قرار دهیم تا ببینیم عمده‌ترین حوزه‌های مقصد اشعارشان کدامند؛ یعنی این دو شاعر استعاره‌های مفهومی را برای عینی‌سازی چه مفاهیمی به کار گرفته‌اند. برای این منظور 21 کتاب از میان کتاب‌های این دو شاعر انتخاب شد و پس از بررسی 122 مورد استعاره مفهومی یافت شد و مشخص شد که شاعران از این استعاره‌ها برای تشریح مفاهیمی چون: زمان، عواطف، علاقه، مذهب و روابط انسانی استفاده کرده‌اند که در این میان سهم عمده حوزه مقصد متعلق به عینی‌سازی عواطف است.
بلاغت فارسی
صدیقه (پوران) علیپور؛ عنایت اللّه شریف پور
چکیده
بحث ادبیات و نظریه به اندازۀ وجود موضوعات در عالم قدمت دارد. این بحث بر چگونگی تفکر پیرامون موضوعات و برای دست یابی به حقیقت ظهور یافته در وجود آنها دلالت دارد. ذهن جستجوگر انسان همواره در صدد آن است که درک شناختی خود از حقیقت موضوعات موجود در جهان پیرامون را، ابتدا تأویل نموده؛ سپس به کمک زبان به تبیین و تحلیل آنها بپردازد و در نهایت، ...
بیشتر
بحث ادبیات و نظریه به اندازۀ وجود موضوعات در عالم قدمت دارد. این بحث بر چگونگی تفکر پیرامون موضوعات و برای دست یابی به حقیقت ظهور یافته در وجود آنها دلالت دارد. ذهن جستجوگر انسان همواره در صدد آن است که درک شناختی خود از حقیقت موضوعات موجود در جهان پیرامون را، ابتدا تأویل نموده؛ سپس به کمک زبان به تبیین و تحلیل آنها بپردازد و در نهایت، تبیین خود را به صورت گفتمانی نظری به دیگران ارائه نماید. ادبیات، حاصل گفتمان نظری بین ذهن انسان و جهان موضوعات در برابر حقیقت لوگوس است که شکل گیری آن از طریق رابطۀ تعاملی اجزای یک شبکۀ ساختارمند انجام می پذیرد و به نحو مؤثری با تخیل و زیبایی پیوند دارد.این مقاله می کوشد تا ضمن تبیین مباحث نظری مرتبط با مفاهیم ادبیات، نظریه و نقد ادبی، به ترسیم شبکۀ ارتباطی گفتمان ادبیات با حقیقت پرداخته؛ سپس ضمن تحلیل عناصر ساختارمند این شبکۀ جمعی، به رابطۀ آن با زیبایی بپردازد.واژگان کلیدی: ادبیات، نظریه، نقد ادبی، گفتمان مداری، حقیقت و زیبایی.
بلاغت فارسی
علی محمد موذنی؛ صالح دوروند
چکیده
چکیدهمذهب کلامی عنوان یکی از صنایع ادبی است که از دیرباز در علم بدیع وجود داشته است. مذهب کلامی یعنی روش و شیوة متکلمین (عالمان اهل کلام و اصول). با اینکه مذهب کلامی از قرن سوم به‌واسطة آثار جاحظ و ابن معتز در زبان عربی مطرح شده، این عنوان را در نخستین کتاب‌هایی که فارسی‌زبانان و ایرانیان در باب علم بدیع نگاشته‌اند نمی‌توان یافت ...
بیشتر
چکیدهمذهب کلامی عنوان یکی از صنایع ادبی است که از دیرباز در علم بدیع وجود داشته است. مذهب کلامی یعنی روش و شیوة متکلمین (عالمان اهل کلام و اصول). با اینکه مذهب کلامی از قرن سوم به‌واسطة آثار جاحظ و ابن معتز در زبان عربی مطرح شده، این عنوان را در نخستین کتاب‌هایی که فارسی‌زبانان و ایرانیان در باب علم بدیع نگاشته‌اند نمی‌توان یافت و در نیمة دوم قرن هشتم هجری بسیار کوتاه به آن اشاره شده است و سپس از نیمة دوم قرن نهم هجری این عنوان به‌صورت کامل و روشن به این‌گونه کتب راه می‌یابد. در میان معاصران نیز چندتن در آثار خود سخنی از مذهب کلامی به میان نیاورده‌اند؛ این علمای بلاغت عمدتاً در اواخر قرن ۱۳ و اوایل قرن ۱۴ کتابشان در علم بدیع نگاشته شده است. از قرن یازدهم به این‌سو که بحث در بارة این صنعت در میان بدیع‌نویسان بیشتر رواج می‌یابد، تقسیم‌بندی‌های جزئی‌نگرانة دیگری نیز از سوی برخی بر آن افزوده می‌شود که در این پژوهش به آنها پرداخته خواهد شد. برخی از بدیع‌نویسان نیز به بیراهه رفته‌اند و بحث از مذهب کلامی را با صنعتی دیگر چون حسن تعلیل خلط کرده‌اند. از این میان برخی در تعریف آن دچار اشتباه شده‌اند و برخی دیگر در ارائة مثال‌ها راه خطا پیموده‌اند. این مقاله می‌کوشد پاسخ‌هایی برای برخی ابهامات در این رابطه بیابد و به بعضی از اختلافات و اشتباهات نویسندگان در باب مذهب کلامی در کتاب‌های بدیع فارسی بپردازد.
بلاغت فارسی
مسروره مختاری؛ نوشاد رضایی
چکیده
اسطوره در اساس با مشاهدة پدیدارهای باشکوه طبیعی آغاز می‌شود. اقوام کهن مشاهده‌های خود را از طبیعت با شیوه‌ای انسان‌گونه و به زبانی استعاری تشریح می‌کردند. برخی از اسطوره‌شناسان با رویکرد زبان‌شناسانه تا این حد پیش رفته‌اند که با تطور زبانی و ریشه‌شناسی از طریق اعادة معنای اصلی نام خدایان، اشیا و داستان‌های منقول به معنای حقیقی ...
بیشتر
اسطوره در اساس با مشاهدة پدیدارهای باشکوه طبیعی آغاز می‌شود. اقوام کهن مشاهده‌های خود را از طبیعت با شیوه‌ای انسان‌گونه و به زبانی استعاری تشریح می‌کردند. برخی از اسطوره‌شناسان با رویکرد زبان‌شناسانه تا این حد پیش رفته‌اند که با تطور زبانی و ریشه‌شناسی از طریق اعادة معنای اصلی نام خدایان، اشیا و داستان‌های منقول به معنای حقیقی راه یابند؛ اما رویکرد زبان‌شناختی در اساطیر منوط به بررسی ریشه‌شناختی واژگانی نیست، بلکه روش بررسی نمادهای زبانی است که در لایه‌ای از کلان‌بافت‌های افسانه و قصه روایت می‌شود؛ بنابراین با یافتن زبان نمادین، بازنمایی اساطیر به‌سوی انسجام پیش می‌رود نه زبان‌پرشی. در پژوهش حاضر متن شاهنامه به‌دلیل بستر اصیل و غیر ترجمه‌ای آن و گیل‌گمش به‌دلیل متن کهن اسطوره‌ای نیز ترجمة ادبی آن انتخاب شده‌است. از آنجا که رویکرد پژوهش زبان‌شناختی است، برای در نظر گرفتن خطای زبانی، چند بند از متن ایتالیایی نیز با متن فارسی تطبیق داده شده‌است. پژوهش حاضر به روش تحلیلی-توصیفی و به‌صورت کتابخانهای انجام گرفته‌است. پس از بررسی در پیکرة زبانی پژوهش چنین حاصل شد که نمادها و سمبل‌های زبانی هرچند در لایه‌های بیرونی و سطحی زبان، خودکار و مربوط به زبان نوشتار متن است، اما در لایه‌های درون‌بافتی متن باتوجه به ارجاع عصرهای زندگی بشری، بازنمایندة روابط زبان و اسطوره و تأثیرپذیری اسطوره از زبان مستتر است.
بلاغت فارسی
نفیسه آقاخانی؛ امیرحسین مدنی
چکیده
انوری ابیوردی را به‌دلیل طرز تازه و شیوۀ خاصی که در شاعری گزیده است، از شاعران سبک‌ساز و یکی از سه پیامبر شعر فارسی لقب داده‌اند. شهرت وی بیشتر مرهون قصاید فاخر اوست؛ اگرچه در طرز غزلسرایی نیز وی را پیشرو سعدی در غزل دانسته‌اند. وی در قصیده و غزل، دو زبان متفاوتِ رسمی و درباری و زبان ساده و محاوره‌ای را برگزیده است. زبان رسمی انوری ...
بیشتر
انوری ابیوردی را به‌دلیل طرز تازه و شیوۀ خاصی که در شاعری گزیده است، از شاعران سبک‌ساز و یکی از سه پیامبر شعر فارسی لقب داده‌اند. شهرت وی بیشتر مرهون قصاید فاخر اوست؛ اگرچه در طرز غزلسرایی نیز وی را پیشرو سعدی در غزل دانسته‌اند. وی در قصیده و غزل، دو زبان متفاوتِ رسمی و درباری و زبان ساده و محاوره‌ای را برگزیده است. زبان رسمی انوری در قصاید، همان بیان و طرز تازه است که از حوزة واژگان و ترکیبات شروع می‌شود و تا حوزة صور خیال و خلق تشبیهات، استعارات، کنایات و بلاغت تصویر و رتوریکِ مدح ادامه می‌یابد. نویسندگان در این مقاله کوشیدهاند تا با شیوة تحلیلی-توصیفی، بلاغت ساختارهای نحوی قصاید انوری را در سه سطحِ لفظی، دستوری و معنایی، بررسی کنند و سپس به دسته‌بندی و تشریح عناصر زبان شخصی وی بپردازند. نتایج حاصل از پژوهش، نشان می‌دهد که انوری در قصاید، در سطوح مختلف مذکور زبانی، اعم از گزینش واژگان و موسیقی کلام تا ساختارهای نحوی، دستوری، جملهبندی، ترکیبسازی و بهکارگیری عناصر بدیعی و بیانی، خلاقیّت داشته و گویا عنوان یکی از سه پیامبر شعر فارسی، مرهون زبان بلیغ و تنوّع در شیوه‌های بیانی و اسالیب تعبیر در هریک از ساحتهای زبان است.
