نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

• زینب اکبری ¹
• یحیی طالبیان ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

² استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

اصطلاح «رتوریک (Rhetoric) » که در سنت اسلامی اصطلاح «بلاغت» را معادل با آن قرار داده‌اند، در تاریخ بلاغت قدیم دو مفهوم اصلی داشته است: نخستین مفهوم، دریافت ارسطویی از بلاغت است که بیشتر آن را با خطابه و فنون و ابزار اقناع مخاطب مرتبط می‌سازد؛ دیگر، مفهوم زیبایی‌شناختی یا ادبی است که بلاغت را با شعر و فنون و ابزار تخییل پیوند می‌دهد. از این دو رویکرد سه گرایش به معنا و کارکرد بلاغت در دوران معاصر پدید آمد: رویکرد استدلالی-منطقی (فلسفی)، رویکرد سبک‌شناختی-ادبی (شعری) و در نهایت رویکرد گفتمانی-نشانه‌شناختی (متنی). دو رویکرد نخست در تعارض با یکدیگرند؛ یکی بلاغت را به سوی علم منطق می‌کشاند و دیگری آن را به شعر مرتبط می‌کند. اما رویکرد سوم سعی دارد دامنۀ شمول این علم را فراتر برد به گونه‌ای که دو مفهوم پیشین را توأمان شامل شود. در تاریخ بلاغت اسلامی نیز چنین رویکرد سه‌گانه‌ای به مفهوم بلاغت نزد ناقدان و بلاغت‌نگاران اسلامی یافتنی است. پژوهش پیش رو با مطالعه درزمانی به روش توصیفی-تحلیلی، تطور هر یک از این سه رویکرد را تا رسیدن به نظریات معاصر در حوزة علم بلاغت بررسی می‌‌کند.

کلیدواژه‌ها

• بلاغت
• رتوریک
• رویکردهای بلاغی
• اقناع
• سبک

عنوان مقاله [English]

Various concepts of "rhetoric" and contemporary rhetorical approaches

نویسندگان [English]

• zeinab akbari ¹
• yahya talebian ²

¹ PhD student in Persian Language and Literature, Allameh Tabataba'i University

² Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

The term "rhetoric", which in the Islamic tradition has been equated with the term "rhetoric", has had two main meanings in ancient rhetoric: the first meaning is Aristotelian rhetoric, most commonly by rhetoric, techniques and tools. The other is the aesthetic or literary concept that links rhetoric with poetry, techniques, and imaginative tools. From these two approaches, three trends in the meaning and function of rhetoric emerged in contemporary times: the rational-philosophical approach, the stylistic-literary (poetic) approach, and finally the discursive-semiotic approach (contextual). The first two approaches are at odds; one draws rhetoric to the science of logic and the other links it to poetry. But the third approach seeks to extend the scope of this science so that it encompasses the two former concepts. In the history of Islamic rhetoric, such a triple approach to the concept of rhetoric is also available to critics and Islamic rhetoricians. The present study examines the evolution of each of these three approaches to contemporary theories in the field of rhetoric by studying descriptive-analytic method.

کلیدواژه‌ها [English]

• balaghat
• rhetoric
• rhetorical approaches
• persuasion
• style