نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

• زینب اکبری ¹
• داوود اسپرهم ²

¹ دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبائی

² عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

برخلاف رویکردهای گذشته به متون که غالباً یا ناظر به «متن» و یا «مؤلف متن» بودند، از رویکردهای امروزین نقد ادبی، پرداختن به «خوانندۀ متن» و بحث از نقشِ خواننده در معنی‌گذاریِ متن است. این دسته از نظریه‌ها برآنند که متن معنی یـا معـانی ثابـتی نـدارد بلکـه معـانی محصول خلاقیت خواننده‌اند. از مهم‌ترین مکاتب نظری امروز که به اهمیت نقش خواننده در ادراک و دریافتِ معنی، و بلکه در خلقِ معنای متن اشاره دارد نظریۀ «زیبایی‌شناسیِ دریافت» است که با نام هانس رابرت یائوس و ولفگانگ ایزر شناخته می‌شود. تصوّر کلی نسبت به تحول تاریخیِ نظریه‌های ادبی اینگونه است که اهمیت‌قائل‌شدن برای جایگاه خواننده در شکل‌دهیِ معنای متن، و نقش خواننده در معناگذاریِ متن و مسائل پیرامونِ ادراکِ معنی، دستاورد نظریِ قرونِ اخیر در مغرب‌زمین است. حال‌آنکه دقت و بازخوانیِ برخی از متون بلاغیِ گذشته نشان‌دهندۀ تأملاتِ نظری و آراء قابل تأملِ برخی از نظریه‌پردازان و بلاغیانِ اسلامی دربارۀ اهمیت خواننده و نقش وی در خلق معنای متن است. پژوهش حاضر به بررسی تأملات سه تن از بلاغت‌نگاران و ناقدان ادبی جهان اسلام در باب ارتباط متن و خواننده و جایگاه و اهمیت خواننده در تعیین معنای متن، می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

• واژگان کلیدی: نظریۀ زیبایی‌شناسی دریافت
• نقد و بلاغت اسلامی
• خواننده

عنوان مقاله [English]

The theory of " Aesthetic of Reception " and Islamic critique and rhetoric

نویسندگان [English]

• zeinab akbari ¹
• davood esparham ²

¹ PhD student at Allameh Tabataba'i University

² Academic member of Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

Contrary to past approaches to texts often referred to as "text" or "text authors," from today's literary critique approaches are attention to "text reader" and discussion of the reader's role in meaning to the text. These categories of theories suggest that the text does not have a stable meaning, but the meanings of the product of the reader's creativity. One of the most important contemporary schools of thought that refers to the importance of the reader's role in perceiving and receiving meaning, but also in the creation of the meaning of the text, is the theory of "Aesthetic of Reception", known as Hans Robert Jauss and Wolfgang Iser. The general conception of the historical transformation of literary theories is that the importance of the reader's position in shaping the meaning of the text, and the role of the reader in the meaning of the text and the problems surrounding the perception of meaning, is the theoretical achievement of the recent centuries in the West. However, the accuracy and revising of some of the past rhetorical texts suggests theoretical reflections and some of Islamic thinkers and rhetoric's views on the importance of the reader and his role in creating the meaning of the text. The present study addresses the reflections of three rhetoric and literary critics of the Islamic world on the relation between text and reader and the reader's position and importance in determining the meaning of the text.

کلیدواژه‌ها [English]

• Key words: Aesthetic of Reception
• Islamic Criticism and Rhetoric
• reader