نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

• زهرا جمشیدی ¹
• سید محمد آرتا ²

¹ استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری

² دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

چکیده

یکی از مشخصه‌های اصلی شعر حافظ بلاغت کلام اوست. او با به‌کارگیری شگردهای مختلف ادبی توانسته به این مهم دست یابد. یکی از راهکارهای حافظ برای پررنگ‌کردن صبغۀ بلاغی اشعارش، استفاده از کم‌گرفت با بسامد بالاست که تاکنون از دید حافظ‌پژوهان و حافظ‌شناسان پنهان مانده است. کم‌گرفت، ابزاری بلاغی و ادبی است که نقطۀ مقابل اغراق به‌شمار می‌رود و مطلبی، کسی یا چیزی را ضعیف‌تر، فروتر یا کمتر از حد خود نشان‌دادن یا بیان‌کردن است. در پژوهش حاضر، ابتدا با تکیه بر نظر اُدبا و صاحب‌نظران تعریف جامع و کاملی از کم‌گرفت ارائه، سپس روش‌‌های ایجاد مفهوم کم‌گرفت و اغراض آن در اشعار حافظ به روش مطالعۀ کتابخانه-ای بررسی و تحلیل شده است. برایند پژوهش نشان می‌دهد که حافظ با تکیه بر گستردگی قلمرو دانش زبانی و بلاغی خود با استفاده از واژه‌هایی مانند کم و کمتر، ترسم، گویی یا گوییا، مگر، بهتر، اندکی و... توانسته مفهوم کم‌گرفت را در کلام خود ایجاد کند. کم‌گرفت در شعر او کارکردهای معنایی و زیبایی‌شناختی نیز دارد که از میان کارکردهای معنایی می‌توان به تواضع و کم‌گرفت خویش، اعتراض توأم با احتیاط، احترام، پند و اندرز و از میان کارکردهای زیبایی‌شناختی به تناسبات لفظی اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

• بلاغت
• کم‌گرفت
• کارکردهای معنایی
• زیبایی‌شناسی
• حافظ

عنوان مقاله [English]

Understatement and its functions in Hafiz's poems

نویسندگان [English]

• zahra jamshidi ¹
• seyed mohamad arta ²

¹ Assistant Professor of Persian Language and Literature Hakim Sabzevari University

² Doctor of Persian Language and Literature, Razi University

چکیده [English]

One of the main features of Hafiz's poetry is his rhetoric. He achieved this by applying various literary techniques. One of the safeguards used to enhance the rhetoric of his poems is the use of understatement, which has so far remained hidden from scholars. Understatement is a rhetorical and literary tool that is the point of exaggeration, and the point is to make someone or something weaker, inferior or inferior to themselves or to express them. In the present study, first, based on the viewpoints of the scholars, a complete definition of the understatement is presented, then the conceptualization methods of the understatement are reduced and its aims in Hafez's poems are analyzed through the study of libraries. The research results show that Hafiz, by relying on the extent of his rhetorical and linguistic knowledge, uses words such as few or lesser, I, m fear, perhaps, maybe, better, a little, and able to create the understatement of inferiority in his own words. His poetry has also semantic and aesthetic functions, among which semantic functions can be modesty, moderation, objection with caution, respect, exhortation and admonition, and aesthetic functions to verbal proportions.

کلیدواژه‌ها [English]

• Rhetoric
• Subtraction
• Semantic Functions
• Aesthetics
• Hafez