اکبر صیادکوه
دوره 1، شماره 1 ، مرداد 1395، ، صفحه 58-41
مریم جلالی؛ فاطمه خدا رحمی
چکیده
کودکان ادبیات خاص خود را می‌طلبند و ضرورت دارد هر اثری که مختص کودکان است تا حد چشمگیری تأمین کننده نیازهای این گروه باشد. در دهه‌های اخیر حفظ و انتقال هویت ملی ادبی به کودکان سبب توجه نویسندگان و اقتباس کنندگان بی شماری به متن‌های ادبی کهن و نو برای کودکان شده است. آثاری مانند کلیله و دمنه، مرزبان‌نامه به دلیل تمثیلی بودن ظرفیت مؤلفه‌های ...
بیشتر
کودکان ادبیات خاص خود را می‌طلبند و ضرورت دارد هر اثری که مختص کودکان است تا حد چشمگیری تأمین کننده نیازهای این گروه باشد. در دهه‌های اخیر حفظ و انتقال هویت ملی ادبی به کودکان سبب توجه نویسندگان و اقتباس کنندگان بی شماری به متن‌های ادبی کهن و نو برای کودکان شده است. آثاری مانند کلیله و دمنه، مرزبان‌نامه به دلیل تمثیلی بودن ظرفیت مؤلفه‌های این التفات را در خود داشتهاند. در این پژوهش تلاش شده است به روش توصیفی تحلیلی به بررسی کیفیت تبیین و انتقال تمثیل‌های مرزبان نامه و کلیله و دمنه به کودکان بر اساس نظریه ارتباط‌گیری پرداخته شود. در این میان تأثیر فرایند شکل دهی و شکل گیری متن اقتباس شده از تمثیلها بر سه پایه مهم زیست محیط، همبندسازی و انگیزش بررسی شده است. یافتهها نشان می‌دهد با تکیه بر سه اصل مذکور میتوان ارتباط مناسبتری بین متون تمثیلی و مخاطبان کودک و نوجوان برقرار کرد.
کیومرث خانبابازاده
چکیده
بررسی نشانه معناشناختی گفتمان به‌ویژه گفتمان ادبی، ادبیات را به‌سوی پویایی و کاربردی شدن سوق می دهد. این روش فرایندی حسی- ادراکی، سیال، زیبایی‌شناختی و ناپایدار است که با عبور از روش برنامه مدار و با حضور عاملی انسانی به‌طور ناگهانی شکل‌گرفته در مسیر تولید معنا قرار می گیرد و فرایندی هنری، حسی و زیبا می آفریند که هیچ گونه نتیجه ...
بیشتر
بررسی نشانه معناشناختی گفتمان به‌ویژه گفتمان ادبی، ادبیات را به‌سوی پویایی و کاربردی شدن سوق می دهد. این روش فرایندی حسی- ادراکی، سیال، زیبایی‌شناختی و ناپایدار است که با عبور از روش برنامه مدار و با حضور عاملی انسانی به‌طور ناگهانی شکل‌گرفته در مسیر تولید معنا قرار می گیرد و فرایندی هنری، حسی و زیبا می آفریند که هیچ گونه نتیجه ای قطعی و از پیش تعیینشده ندارد. حضور ناگهانی و احساسی شوش گر، درروند آفرینش معنا باعث ایجاد فضای تنشی و زیبا در کلام می گردد. در نشانه- معناشناسی، حس، ادراک، تنش، عاطفه و تعامل به تولید و تحول معنا می-انجامد. این روش برخلاف روش برنامه مدار و روش روایی، مکانیکی عمل نمی کند بلکه حالتی غیرمنتظره و ناگهانی دارد بنابراین به نتیجه ای قطعی و ثابت ختم نمی شود؛ بهعبارتدیگر طبق برنامۀ خاص و مشخصی عمل نمی کند تا نتیجه ای مشخص داشته باشد؛ بلکه فضایی تنشی و متزلزل بر معنا حاکم است. در این مقاله شعر «سورۀ تماشای» سهراب سپهری از دیدگاه نشانه- معناشناسی بررسی می شود تا پاسخ این سؤال داد ه شود. آیا سپهری با رویکردی احساسی و تنشی، جریان زیبا ساز، سیال و متکثر معنا را در این شعر رقم می زند؟
حمید طاهری؛ راضیه ایمانی؛ پیمان منصوری
چکیده
در این مقاله ما مسندالیه ضمیر را در اشعار شاملو بررسی کرده ایم.
بیشتر
در این مقاله ما مسندالیه ضمیر را در اشعار شاملو بررسی کرده ایم.
زینب اکبری؛ یحیی طالبیان
چکیده
اصطلاح «رتوریک (Rhetoric) » که در سنت اسلامی اصطلاح «بلاغت» را معادل با آن قرار داده‌اند، در تاریخ بلاغت قدیم دو مفهوم اصلی داشته است: نخستین مفهوم، دریافت ارسطویی از بلاغت است که بیشتر آن را با خطابه و فنون و ابزار اقناع مخاطب مرتبط می‌سازد؛ دیگر، مفهوم زیبایی‌شناختی یا ادبی است که بلاغت را با شعر و فنون و ابزار تخییل پیوند ...
بیشتر
اصطلاح «رتوریک (Rhetoric) » که در سنت اسلامی اصطلاح «بلاغت» را معادل با آن قرار داده‌اند، در تاریخ بلاغت قدیم دو مفهوم اصلی داشته است: نخستین مفهوم، دریافت ارسطویی از بلاغت است که بیشتر آن را با خطابه و فنون و ابزار اقناع مخاطب مرتبط می‌سازد؛ دیگر، مفهوم زیبایی‌شناختی یا ادبی است که بلاغت را با شعر و فنون و ابزار تخییل پیوند می‌دهد. از این دو رویکرد سه گرایش به معنا و کارکرد بلاغت در دوران معاصر پدید آمد: رویکرد استدلالی-منطقی (فلسفی)، رویکرد سبکشناختی-ادبی (شعری) و در نهایت رویکرد گفتمانی-نشانهشناختی (متنی). دو رویکرد نخست در تعارض با یکدیگرند؛ یکی بلاغت را به سوی علم منطق میکشاند و دیگری آن را به شعر مرتبط می‌کند. اما رویکرد سوم سعی دارد دامنۀ شمول این علم را فراتر برد به گونهای که دو مفهوم پیشین را توأمان شامل شود. در تاریخ بلاغت اسلامی نیز چنین رویکرد سهگانهای به مفهوم بلاغت نزد ناقدان و بلاغتنگاران اسلامی یافتنی است. پژوهش پیش رو با مطالعه درزمانی به روش توصیفی-تحلیلی، تطور هر یک از این سه رویکرد را تا رسیدن به نظریات معاصر در حوزة علم بلاغت بررسی می‌کند.
یحیی طالبیان؛ پریسا نصیری
چکیده
استعاره به عنوان یکی از مهم‌ترین پدیده‌های مطالعاتی رویکرد معنی شناسی شناختی، ابزاری برای بیان مفاهیم و تجارب انتزاعی براساس تجربه‌های عینی و ملموس‌تر بشر به شمار می‌رود. جورج لیکاف و جانسون در سال 1980 در کتاب استعاره هایی که با آنها زندگی می‌کنیم، دیدگاه تازه‌ای را در زمینه‌ی استعاره مطرح ساختند و با ارائه‌ی شواهد تجربی نظراندیشمندان ...
بیشتر
استعاره به عنوان یکی از مهم‌ترین پدیده‌های مطالعاتی رویکرد معنی شناسی شناختی، ابزاری برای بیان مفاهیم و تجارب انتزاعی براساس تجربه‌های عینی و ملموس‌تر بشر به شمار می‌رود. جورج لیکاف و جانسون در سال 1980 در کتاب استعاره هایی که با آنها زندگی می‌کنیم، دیدگاه تازه‌ای را در زمینه‌ی استعاره مطرح ساختند و با ارائه‌ی شواهد تجربی نظراندیشمندان سنت بلاغی را که استعاره را صرفا وسیله‌ای برای زینت گفتار و صورکلام می دانستند،مورد تردید قرار دادند. تحقیقات جدید لیکاف و جانسون، در باب استعاره ثابت کرد که استعاره فقط یکی از صور کلامی و مختص زبان ادبی نیست؛بلکه استعاره‌ها نقشی مهم‌تر از زبان در زندگی آدمی دارند و نظام شناختی انسان اساسا استعاری بوده و به اندیشه، رفتار و زبان او جهت می‌دهد. به بیان دیگر نقش استعاره در بررسی ویژگی های سبکی و میزان نوآوری یک شاعر بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که خلاقیت و نوآوری، بیش از هرچیزی با خلق استعاره امکان پذیر است. ازاین روی، با توجه به این نظریه و تاکید بر اشعار ناصرخسرو و با تمرکز بر استعاره‌های جهت دار، به روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی و تحلیل اشعار ناصرخسرو خواهیم پرداخت و با عرضه‌ی شواهدی از شعر او و بررسی زیرساخت‌های شناختی استعاره‌های اشعار وی، نشان داده می‌شود که چگونه استعاره‌ی شناختی به استعاره‌ای بدیع وادبی تبدیل می‌شود. کلیت بررسی و تحلیل این مقاله نشان می‌دهد که استعاره‌های طرح‌واره‌های تصویری و جهت‌دار در اشعار ناصرخسرو قابل تامل است که تاکنون مورد بررسی و تحلیل قرار نگرفته است.
زینب اکبری؛ داوود اسپرهم
چکیده
برخلاف رویکردهای گذشته به متون که غالباً یا ناظر به «متن» و یا «مؤلف متن» بودند، از رویکردهای امروزین نقد ادبی، پرداختن به «خوانندۀ متن» و بحث از نقشِ خواننده در معنی‌گذاریِ متن است. این دسته از نظریه‌ها برآنند که متن معنی یـا معـانی ثابـتی نـدارد بلکـه معـانی محصول خلاقیت خواننده‌اند. از مهم‌ترین مکاتب نظری امروز ...
بیشتر
برخلاف رویکردهای گذشته به متون که غالباً یا ناظر به «متن» و یا «مؤلف متن» بودند، از رویکردهای امروزین نقد ادبی، پرداختن به «خوانندۀ متن» و بحث از نقشِ خواننده در معنی‌گذاریِ متن است. این دسته از نظریه‌ها برآنند که متن معنی یـا معـانی ثابـتی نـدارد بلکـه معـانی محصول خلاقیت خواننده‌اند. از مهم‌ترین مکاتب نظری امروز که به اهمیت نقش خواننده در ادراک و دریافتِ معنی، و بلکه در خلقِ معنای متن اشاره دارد نظریۀ «زیباییشناسیِ دریافت» است که با نام هانس رابرت یائوس و ولفگانگ ایزر شناخته می‌شود. تصوّر کلی نسبت به تحول تاریخیِ نظریههای ادبی اینگونه است که اهمیتقائلشدن برای جایگاه خواننده در شکلدهیِ معنای متن، و نقش خواننده در معناگذاریِ متن و مسائل پیرامونِ ادراکِ معنی، دستاورد نظریِ قرونِ اخیر در مغربزمین است. حالآنکه دقت و بازخوانیِ برخی از متون بلاغیِ گذشته نشاندهندۀ تأملاتِ نظری و آراء قابل تأملِ برخی از نظریهپردازان و بلاغیانِ اسلامی دربارۀ اهمیت خواننده و نقش وی در خلق معنای متن است. پژوهش حاضر به بررسی تأملات سه تن از بلاغتنگاران و ناقدان ادبی جهان اسلام در باب ارتباط متن و خواننده و جایگاه و اهمیت خواننده در تعیین معنای متن، میپردازد.
مریم فیاضی؛ فرهاد طهماسبی؛ بابک فرزانه
چکیده
زبان شعر، زبان ارتباط‌ها و دلالت‌های پیدا و پنهان میان لفظ و معناست و ساخت شعری، بستری برای حرکت لفظ به سمت معنا در لایه‌ها و سطوح مختلف است. عبدالقاهر جرجانی به ساختِ شعری، به عنوان مجموعه ای از روابط و نشانه‌های زبانیِ معنادار توجه دارد. آنچه در نظریۀ نظم جرجانی برجسته است، دلالت، تالیف و پیوند کلمات با یکدیگر در ساختی منسجم، برای ...
بیشتر
زبان شعر، زبان ارتباط‌ها و دلالت‌های پیدا و پنهان میان لفظ و معناست و ساخت شعری، بستری برای حرکت لفظ به سمت معنا در لایه‌ها و سطوح مختلف است. عبدالقاهر جرجانی به ساختِ شعری، به عنوان مجموعه ای از روابط و نشانه‌های زبانیِ معنادار توجه دارد. آنچه در نظریۀ نظم جرجانی برجسته است، دلالت، تالیف و پیوند کلمات با یکدیگر در ساختی منسجم، برای افادۀ معنا است. این پیوند، در شعرحافظ با حضور ترکیبهای جدید و به کارگیریِ مدلولهای شناور، زبانی تازه پدید آورده است. زبانی که معنا در آن موقوف و متوقف نیست و توجه به روابط و پیوند کلمات ضرورت دارد. در این پژوهش، با نگاهی به آراء جرجانی در تألیف کلمات و معنای حاصل از آن، و نظر به تعدد معنا در شعر حافظ که علاوه بر همنیشینیِ کلمات، در محورهای جانشینی به خصوص در حوزههای استعاری نیز قابل جست-وجوست، به شیوۀ استنادی- تحلیلی- توصیفی، شناور بودن مدلول ها (معانی) در شعر او بررسی می‌شود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می-دهد معانی درشعر حافظ، در سطوح مختلف، از جمله مصراع، بیت و غزل، شناور است.
بلاغت فارسی
فاضل عباس زاده؛ بهزاد اسبقی؛ مهرداد آقائی
چکیده
چکیدهزبان حافظ چند وجهی و هنری است واژه‌ها و ترکیبات و به تبع آن عبارات و جملات در شعر او خطی و تک معنایی نیست، بلکه متعدد و اتساعی است و این ویژگی هنری باعث شده که انسان در جستجوی معنا برای زندگی‌اش، گم شدۀ ذهن و ضمیرش را در لایه‌های معانی ابیات او یافته و او را سروش‌وار در آسمان‌ها پایگاه بخشد. پژوهش حاضر، از طریق نقد خواننده محور ...
بیشتر
چکیدهزبان حافظ چند وجهی و هنری است واژه‌ها و ترکیبات و به تبع آن عبارات و جملات در شعر او خطی و تک معنایی نیست، بلکه متعدد و اتساعی است و این ویژگی هنری باعث شده که انسان در جستجوی معنا برای زندگی‌اش، گم شدۀ ذهن و ضمیرش را در لایه‌های معانی ابیات او یافته و او را سروش‌وار در آسمان‌ها پایگاه بخشد. پژوهش حاضر، از طریق نقد خواننده محور ضمن بررسی بافه‌های بلاغی در یک بیت حافظ، تلاش می‌کند استنباط خود را از این بیت به عنوان ساختار پذیرفته شدۀ معنا به سمت عملکرد جاری ذهن خوانندگان گرایش داده، و وجوه معانیِ پنهان در پوشش حریری واژگان هنری قابل تفسیر آن را بازگو کند. بدین ترتیب بر اساس بافه‌های بلاغی و معانی اتساعی، هیچ یک از شارحان حافظ تاکنون به این هنر فخرآمیز او در این بیت اشاره نکرده‌اند. البته اهمیت بحث، از آن جهت نیست که این نوشته، اولین پژوهش در باب مسائل تراکم تصویر باشد، بلکه اهمیت آن، از این جهت است که پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی- تحلیلی معانی درست و نزدیک به ذهن این بیت را که شرح زیادی درباره آن نوشته شده، به خوبی ارائه دهد. از خلال نتایج پژوهش متوجه شدیم که زیبایی هر تصویر تا حدی نمایان است که رمز ابداع و به وجود آمدن آن بر مخاطب پوشیده شده و حافظ در این غزل به خوبی از عهده آن برآمده است.
هاله رعایی؛ محمّدصادق بصیری؛ عنایت الله شریف پور
چکیده
عروض و قافیه یکی از علوم بلاغی به شمار می رود. در کنار موسیقی وزن، قافیه نیز بخشی از موسیقی در شعر فارسی و عربی است. به گفتۀ محقّقان اگرچه ایرانیان پیش از اسلام نیز شعر می سرودند، امّا قوانینی برای آن تدوین نکرده بودند. از این رو پس از اسلام، علم عروض و قافیۀ فارسی بر مبنای اصول این علم در زبان عربی پایه گذاری شد. بنابراین برای درک هر چه ...
بیشتر
عروض و قافیه یکی از علوم بلاغی به شمار می رود. در کنار موسیقی وزن، قافیه نیز بخشی از موسیقی در شعر فارسی و عربی است. به گفتۀ محقّقان اگرچه ایرانیان پیش از اسلام نیز شعر می سرودند، امّا قوانینی برای آن تدوین نکرده بودند. از این رو پس از اسلام، علم عروض و قافیۀ فارسی بر مبنای اصول این علم در زبان عربی پایه گذاری شد. بنابراین برای درک هر چه بهتر اصول و قواعد شعر فارسی ناگزیر از بررسی این قوانین در شعر عربی هستیم تا اصل و منشأ آنها را دریابیم. در علم قافیۀ هر دو زبان، غیر از تعاریف، پنج مبحث عمدۀ حدود قافیه، حروف قافیه، حرکات حروف قافیه، انواع قافیه و عیوب قافیه وجود دارد. در هر کدام از مباحث ذکر شده در کنار شباهت ها، تفاوت هایی نیز میان قافیه در شعر دو زبان به چشم می خورد که گاه، سطحی و گاه، بنیادی اند. این مقاله که شیوۀ پژوهش در آن بر اساس روش کتابخانه ای است، ضمن آشنا کردن اجمالی خواننده با مطالب علم قافیه در دو زبان فارسی و عربی، به بررسی این شباهت ها و تفاوت ها می پردازد. چنانکه در این بررسی مشاهده می شود، بیشترین میزان تشابه در میان مباحث علم قافیه در دو زبان مربوط به مبحث حدود قافیه و بیشترین میزان تفاوت مربوط به مبحث انواع قافیه است.
علی محمد پشت دار؛ فاطمه شکردست
رامین محرمی؛ خدابخش اسدالهی؛ شکرالله پورخالص؛ پیام فروغی راد
دوره 1، شماره 1 ، مرداد 1395، ، صفحه 72-59
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی و رمزگشایی نمادهای به‌کار رفته در اشعار کودکانه جعفر ابراهیمی است؛ برای دست‌یابی به هدف تحقیق، پس از مراجعه به منابع و مآخذ مرتبط با موضوع تحقیق، اطلاعات مورد نیاز، سندکاوی و فیش‌برداری شده و با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. «نماد» از هنری‌ترین صور خیال است که تصاویر ذهنی ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر بررسی و رمزگشایی نمادهای به‌کار رفته در اشعار کودکانه جعفر ابراهیمی است؛ برای دست‌یابی به هدف تحقیق، پس از مراجعه به منابع و مآخذ مرتبط با موضوع تحقیق، اطلاعات مورد نیاز، سندکاوی و فیش‌برداری شده و با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. «نماد» از هنری‌ترین صور خیال است که تصاویر ذهنی را بازتاب می‌دهد و به لایه‌ای فراتر از معنای ظاهری کلمه یا عبارت اشاره می‌کند. این شگرد ادبی، به دلیل همراهی با تداعی‌های ذهنی و تصاویر دیریاب، در شعر کودک کاربرد کمتری دارد؛ با وجود این، اشعار ابراهیمی، سرشار از نمادهایی است که نه‌تنها در کوشش طبیعی کودک برای دریافت معنا خللی ایجاد نمی‌کند؛ بلکه به نیازهای عاطفی کودک جواب می‌دهد و تضادهای درونی او را به وحدت می‌رساند. نماد در شعر ابراهیمی دو نوع است: نماد ادبی و نماد روان‌شناختی. نماد روان‌شناختی، حاصل انعکاس رفتار عاطفی کودک در شعر است و نقش فیزیولوژیکی در کودک دارد؛ این نوع نماد، اغلب به صورت ناخودآگاه بر کودک تأثیر می‌گذارد. نمادهای ادبی، نمادهایی هستند که شاعر به جهت پویایی و تأویل‌پذیری شعر به کار می‌برد تا قدرت تداعی ذهن کودک را بیازماید و ذهن کودک را به جست‌‌وجو و کنجکاوی وادارد.
رمضان رضائی
چکیده
مبالغه از همان زمان آغاز سرایش شعر مورد توجه شعرا بوده است و بر همین اساس به زودی مورد توجه شعر شناسان و ادیبان نیز قرار گرفت؛ اما این ابن قتیبه بود که برای اولین بار دقیقا همین اصطلاح را به کار برده است. این فن در میان بلاغیان با نام‌های افراط، اغراق، مبالغه و غلو شناخته شده است؛ اما آنها در رد و یا قبول آن اختلاف نظر دارند. برخی آن را ...
بیشتر
مبالغه از همان زمان آغاز سرایش شعر مورد توجه شعرا بوده است و بر همین اساس به زودی مورد توجه شعر شناسان و ادیبان نیز قرار گرفت؛ اما این ابن قتیبه بود که برای اولین بار دقیقا همین اصطلاح را به کار برده است. این فن در میان بلاغیان با نام‌های افراط، اغراق، مبالغه و غلو شناخته شده است؛ اما آنها در رد و یا قبول آن اختلاف نظر دارند. برخی آن را جزو زیباییهای کلام میشمارند و برخی دیگر آن را دلیل بر ناتوانی شاعر میدانند. مقاله حاضر به تبیین پیشینه پیدایش این فن در سنت بلاغی و ارتباط آن با دیگر شگردهای بلاغی میپردازد. یافتههای این پژوهش بیانگر آن است که هر چند که اصطلاحات به کار رفته در مورد این فن در نزد بلاغیان متفاوت بوده است؛ ولی همهی آنها تقریبا یک مفهوم را از آن برداشت میکردند. همچنین مشخص شد که کاربرد مبالغه در کنار فنون دیگری چون تشبیه، استعاره، کنایه، اطناب، حسن تعلیل، و قصر بر لطف معنی و دلنشینی بیشتر کلام میافزاید. بنابراین فنون بدیعی از جمله مبالغه ضرورتا برای تزیین کلام نیستند بلکه نقش برجسته در دلالت معنایی دارند.
نعمت الله ایران زاده؛ رضا بیات
دوره 1، شماره 2 ، بهمن 1395، ، صفحه 76-61
صبا جلیلی جشن آبادی؛ مهدی رحیمی
چکیده
چکیده یکی از مباحث مهم در علم معانی، جمله‌های انشایی است که به طلبی و غیرطلبی تقسیم می‌شود. انشای طلبی شامل گزاره‌های امری و نهی، پرسشی، تمنّی و ندا و دعا می‌باشد. بنا بر اصل سه‌گانۀ؛ مقتضای حال مخاطب و مقام او و هدف نویسنده، گاهی گزاره‌های انشایی از ظاهر دستوری خود عدول کرده و معنیِ معنی آنها -کارکرد بلاغی- چشمگیر شود. با بررسی منظورشناختی ...
بیشتر
چکیده یکی از مباحث مهم در علم معانی، جمله‌های انشایی است که به طلبی و غیرطلبی تقسیم می‌شود. انشای طلبی شامل گزاره‌های امری و نهی، پرسشی، تمنّی و ندا و دعا می‌باشد. بنا بر اصل سه‌گانۀ؛ مقتضای حال مخاطب و مقام او و هدف نویسنده، گاهی گزاره‌های انشایی از ظاهر دستوری خود عدول کرده و معنیِ معنی آنها -کارکرد بلاغی- چشمگیر شود. با بررسی منظورشناختی این گزارهها، میتوان لایه‌های پنهانی زبان را کشف کرد. ازآنجایی که گفتگو، عنصر اصلی در برقراری ارتباط است، در این پژوهش، گزاره‌های انشایی درگفتگوها و داستان‌واره‌های موسی در مثنوی مولوی تحلیل و بررسی می-شود. در این پژوهش، به این نتیجه رسیدیم که مولوی ازکارکردهای ترغیبی و همدلی زبان بسیار بهره می‌برد تا به وسیلۀ شیوة خطابی و منبری، به هدف خود که اقناع و برانگیختگی و ترغیب مخاطب است، دست یابد. بیشترین نمونههای این ترغیب و برانگیختگی نیز در گزاره‌های امری و ندایی و نیز پرسشی نمود یافته است.
مهدی قاسمزاده؛ حسن حیدری
چکیده
این مقاله به منظور شناخت شیوه‌های ایجاز قصر در داستان رستم و اسفندیار شاهنامه نوشته شده‌است. اغلب کتب معانی، در بحث ایجاز قصر، با تکیه بر منابع عربی، فقط به یک تعریف کلّی و ارائه‌ی شواهدی در مورد آن بسنده کرده‌اند که اغلب شواهد در کتب مختلف تکرار می‌شود. امّا جز در مواردی معدود، از شیوه‌‌ها و اغراض آن غفلت شده و یا گویا اصلاً در ...
بیشتر
این مقاله به منظور شناخت شیوه‌های ایجاز قصر در داستان رستم و اسفندیار شاهنامه نوشته شده‌است. اغلب کتب معانی، در بحث ایجاز قصر، با تکیه بر منابع عربی، فقط به یک تعریف کلّی و ارائه‌ی شواهدی در مورد آن بسنده کرده‌اند که اغلب شواهد در کتب مختلف تکرار می‌شود. امّا جز در مواردی معدود، از شیوه‌‌ها و اغراض آن غفلت شده و یا گویا اصلاً در مورد آن تحقیق و تفحّصی صورت نگرفتهاست. نویسندگان این مقاله ضمن پژوهش در موضوع مؤلّفههای علم معانی در داستان رستم و اسفندیار به یافتههایی در مبحث شیوه‌‌ها و اغراض ایجاز قصر در این داستان و شاید تمام شاهنامه دست یافتهاند که میتواند الگوی شیوه‌‌ها و اغراض این نوع از ایجاز در زبان فارسی، به طور عام و سایر متون ادب فارسی به طور خاص باشد. علاوه بر شیوههایی چون استفاده از ضربالمثلها، کنایات، کلمات قصار، کلمات مرکّب و مشتق، جمله‌های استفهامی، عبارات عطفی و بعضی استعارات و تشبیهات که در برخی کتب بلاغی فارسی برای ایجاز قصر گفتهشده، شیوه‌های چون استفاده از عبارات وصفی، صفات، ضمایر اشاره، اطلاق اسم، کلّیگویی، استفاده از ادات و حروفی مانند «چون»، «و» و... از شیوههایی است که در این پژوهش یافته و در این مقاله پیشنهاد شده‌است.
زهرا عباسی؛ مریم دانشگر؛ امیر چراغیان
چکیده
این پژوهش با هدف تحلیل استعاره‌های مفهومی تولید شده در نوشتار دانش‌آموزان دوره پیشدانشگاهی، پیکره زبانی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی را بررسی کرده که این پیکره در طی آزمون پیشرفت تحصیلی کشوری با نام آزمون «امزا» گردآوری شده است. استعاره‌های مفهومی در 272 متن از دانش‌آموزان سه رشته علوم تجربی، انسانی و ریاضی براساس ...
بیشتر
این پژوهش با هدف تحلیل استعاره‌های مفهومی تولید شده در نوشتار دانش‌آموزان دوره پیشدانشگاهی، پیکره زبانی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی را بررسی کرده که این پیکره در طی آزمون پیشرفت تحصیلی کشوری با نام آزمون «امزا» گردآوری شده است. استعاره‌های مفهومی در 272 متن از دانش‌آموزان سه رشته علوم تجربی، انسانی و ریاضی براساس طبقه‌بندی پیشنهادی افراشی و حسامی (1392) استخراج و تحلیل شد. نتایج تحلیل آماری نشان می‌دهد استفاده از استعاره‌های مفهومی در دختران بیشتر از پسران بوده و این اختلاف از لحاظ آماری معنیدار است. بین فراوانی استفاده از کل استعاره‌های مفهومی دانش‌آموزان رشتههای مختلف تحصیلی، در سطح خطای 5 درصد تفاوت آماری یافت نشد و دانش‌آموزان رشتههای مختلف به یک میزان از استعاره‌های مفهومی در نوشتار خود استفاده کرده‌اند. در بین انواع استعاره، بسامد کاربرد استعاره عینی به ذهنی، عینی به عینی و جهتی به ترتیب بیشتر از سایر انواع استعاره‌ها بوده و در بین انواع استعاره‌های عینی به ذهنی نیز، بسامد کاربرد استعاره ظرفبنیاد و ساختار بنیاد بیشتر از سایر انواع بوده و اختلاف آن با سایر انواع از لحاظ آماری معنیدار است. بررسی حوزههای مبدأ و مقصد در استعاره‌های مفهومی نشان می‌دهد مفاهیم «انسان، مکان، ظرف، جسم و شیء و بالا» به ترتیب پربسامدترین حوزههای مفهومی مبدأ و «آسمان، زندگی، زمان، آینده و خدا» پربسامدترین حوزههای مفهومی مقصد در دادههای پژوهش هستند و این حوزههای مبدأ و مقصد در نوشتار دانش‌آموزان منطبق با دستهبندی کووچش (2010) و البته متنوعتر از آن است.
فاطمه جمشیدی؛ علی کریمی فیروزجایی؛ حمیدرضا شعیری؛ شهره چاوشیان
چکیده
داستان‌ها بنیادهای فکری و فرهنگی هر جامعه را نشان می‌دهند و بنابراین کشف عناصر زیربنایی و لایه‌های زیرین داستان‌ها، نمایان‌گر ویژگی‌های اجتماعی هر ملت است. نشانهمعناشناسی ظرفیت‌هایی را برای تحلیل و کشف لایه‌های زیرین روایت فراهم می‌آورد و این توانایی را دارد تا امکانات علمی دقیقی، در اختیار تحلیلگران و منتقدان قرار دهد. ...
بیشتر
داستان‌ها بنیادهای فکری و فرهنگی هر جامعه را نشان می‌دهند و بنابراین کشف عناصر زیربنایی و لایه‌های زیرین داستان‌ها، نمایان‌گر ویژگی‌های اجتماعی هر ملت است. نشانهمعناشناسی ظرفیت‌هایی را برای تحلیل و کشف لایه‌های زیرین روایت فراهم می‌آورد و این توانایی را دارد تا امکانات علمی دقیقی، در اختیار تحلیلگران و منتقدان قرار دهد. این جستار تحلیلی نشانه‌معناشناختی از دو داستان کباب غاز و مرگ در جنگل از دو نویسندۀ ایرانی و آمریکایی است. نگارندگان در صدد پاسخ به این پرسش هستند که نوع‌شناسی نظام‌های گفتمانی جمالزاده و اندرسن کدام‌ها هستند و در لایه‌های زیرین این دو داستان چه تمایزات فرهنگی و اجتماعی وجود دارد. با بررسی‌های صورت‌گرفته به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر روش تحلیل محتوی مبتنی بر ابزار نشانهمعناشناسی گفتمان، نتایج حاکی از آن است که هر دو نویسنده از انواع نظام‌های گفتمانی در داستان خود بهره گرفته‌اند ولی فرایند معناسازی کنش و شوش، به عنوان عوامل گفتمانی مهم، باعث شکل‌گیری گفتمان شده و منجر به ایجاد استحاله معنایی می‌شود یعنی کنش، جای خود را به شوش با تیپ استعلایی و زیبایی‌شناختی می‌دهد ولی آنچه داستان را به پیش می‌برد شوش است. امّا آنچه در مضامین داستان‌ها تفاوت ایجاد کرده، سبک زندگی و نگرش کنشگران و عوامل فرهنگی در هر دو گفتمان است.
احمد نظری؛ مسعود سپه وندی؛ قاسم صحرائی
چکیده
دانش بلاغت از بایسته ترین دانش ها در جهت فهم و تفسیر آیات قرآن کریم است که با شناخت آن می توان به اسرار و ظرافت های کلام الهی پی برد. از آنجا که شناخت شیوه های بلاغی قرآن، بویژه برخی از صنایع گمنام و کم کاربرد، تا حدود زیادی پرده از وجوه اعجاز این کتاب آسمانی بر می دارد و معانی نهفته و گنجینه های پنهان آن را برای مخاطبان آشکار می سازد؛ ...
بیشتر
دانش بلاغت از بایسته ترین دانش ها در جهت فهم و تفسیر آیات قرآن کریم است که با شناخت آن می توان به اسرار و ظرافت های کلام الهی پی برد. از آنجا که شناخت شیوه های بلاغی قرآن، بویژه برخی از صنایع گمنام و کم کاربرد، تا حدود زیادی پرده از وجوه اعجاز این کتاب آسمانی بر می دارد و معانی نهفته و گنجینه های پنهان آن را برای مخاطبان آشکار می سازد؛ شایسته است به لطایف و صنایع مغفول این دانش در برخی از متون تفسیری پرداخته شود. نوشتار حاضر پژوهشی است که در آن نگارندگان کوشیده اند پس از معرّفی بلاغت، سیر این علم و ابواب آن، با روش تحلیلی– توصیفی و نیز از طریق مطالعات کتابخانه ای و رجوع مستقیم به تفسیر روض الجنان و روح الجنان ابوالفتوح رازی، آن دسته از زیبایی های ادبی را که از چشم صاحب نظران بلاغت به دور مانده و یا کمتر به آن پرداخته شده است مورد تحلیل و بررسی قرار دهند. نگارندگان پس از مطالعه، دقت، توصیف و تحلیل نمونههایی از این تفسیر، نتیجه می گیرند که ابوالفتوح رازی در تفسیر خود از صنایع خاص و کم کاربردی همچون: سیاقت قصه، وجه اتصال، تلوین، تغلیب و...بهره جسته است
بلاغت فارسی
هادی محمدی؛ جواد مهربان قزلحصار
چکیده
شناخت فرهنگ ، ادبیات و سنت های ملّی ؛ برای مردم هر مرز و بوم بیانگر موجودیت , غرور و هویت پر افتخار ملی آن جامعه و اقوام هر سرزمینی است و آنچه به شناخت تمدّن و فرهنگ کمک کرده است شرح شجاعت , دلاوری ها و اقدامات جاودانه و ماندگار اقوام پیشینیان است که با هنرورزی ادبیات منثور به ما رسیده است . بررسی ادبی متون منثور وقف نامه های قدیمی نمادی ...
بیشتر
شناخت فرهنگ ، ادبیات و سنت های ملّی ؛ برای مردم هر مرز و بوم بیانگر موجودیت , غرور و هویت پر افتخار ملی آن جامعه و اقوام هر سرزمینی است و آنچه به شناخت تمدّن و فرهنگ کمک کرده است شرح شجاعت , دلاوری ها و اقدامات جاودانه و ماندگار اقوام پیشینیان است که با هنرورزی ادبیات منثور به ما رسیده است . بررسی ادبی متون منثور وقف نامه های قدیمی نمادی از جلوه های پر شور فرهنگ و ادبیات فارسی است که تلاش کرده تا مفاهیم دانش ادبی در دوره های مختلف تاریخ را حفظ و به نسل های بعدی انتقال دهد . منظومه های نظم و نثرهای تاریخی با شور آفرینی علم بلاغت تا امروز جاودانه مانده اند و مورد توجه نسل های مختلف در همه ادوار تاریخ بوده است.یکی از پُربار ترین آثاری که توانسته در ردیف آثار فاخر ادبیات قدیم قرار گیرد متون منثور وقف نامه های ایست که از گذشتگان به ما رسیده است آشنائی با مفهوم وقف ؛ که با قلم پر ذُوق دبیران وکاتبان زبر دست ، تقریر یافته و عالی ترین مفاهیم ادبی را در خویش جا داده است به عنوان منابع پر ارزش ادبیات فارسی ، تا امروز کمتر مورد بررسی ادبی مراکز تحقیقاتی و پژوهشی قرار گرفته است . این پژوهش با هدف بررسی جنبه های ادبی متن وقف نامه یکی از رجال پر نفوذ دوره قاجار تدوین گریده است .کلید واژه : بررسی ادبی , علم بلاغت ، نثر وقف‌نامه
مهدی شریفیان
چکیده
یکی از مفاهیم برجستۀ مکتب « صورت گرایی» در بررسی متون ادبی، عنصر برجسته سازی است که با عناوینی چون « هنجارگریزی » و « هنجارآفرینی » (قاعده افزایی) بحث می شود. از خلاف آمده عادت ادبی یا هنجارگریزی فرنگی به سه حوزۀ هنجارگریزی معنایی ، واژگانی و زمانی تقسیم می شود. در میان انواع مختلف هنجارگریزی ، گونۀ معنایی –که مباحث ...
بیشتر
یکی از مفاهیم برجستۀ مکتب « صورت گرایی» در بررسی متون ادبی، عنصر برجسته سازی است که با عناوینی چون « هنجارگریزی » و « هنجارآفرینی » (قاعده افزایی) بحث می شود. از خلاف آمده عادت ادبی یا هنجارگریزی فرنگی به سه حوزۀ هنجارگریزی معنایی ، واژگانی و زمانی تقسیم می شود. در میان انواع مختلف هنجارگریزی ، گونۀ معنایی –که مباحث علم بیان و بدیع معنوی است و جنبۀ تخیل را در شعر به اوج می رساند- بیش از انواع دیگر آن دیده می شود.در مقالۀ حاضر پس از استخراج مصادیقِ هنجار گریزی معنائی در مجموعۀ شعری سهراب سپهری با نام های «مرگ رنگ ، زندگی خواب ها ، آوار آفتاب ، شرق اندوه ، صدای پای آب ، مسافر ، حجم سبز و ما هیچ ، ما نگاه» به این.نتیجه رسیدیم که، سپهری از میان انواع هنجارگریزی ها، به شکل وسیعی از هنجارگریزی معنایی نظیر؛ تشخیص، نماد ، متناقض نما ، ترکیبات تازه ، و حسامیزی استفاده کرده و ازاین طریق در ایجاد حس و حال تازه، انسجام و نظامند سازی بهتر اشعار و تقویت بعد موسیقایی شعرش موفق بوده واز انواع دیگر هنجارگریزی ، کمتر بهره جسته است .بی شک دلیل این امرعرفان مسلکی و درونگرایی شاعر است. بررسی شعر سپهری می تواند گواهی بر درستی چنین رویکردی باشد ؛ چرا که می توان میان اندیشۀ عادت ستیز،(خلاف آمده عادت) سپهری و زبان هنجارگریزش ارتباط معنا داری برقرار کرد.روش تحقیق در این پژوهش بر مبنای تحلیل و توصیف داده ها استوار است.
محمد احمدی
دوره 2، شماره 1 ، مرداد 1396، ، صفحه 87-73
روح الله صیادی نژاد؛ شهرام امیری
چکیده
مکتب پراگماتیسم، ادبیات را به منزله‌ی موثّرترین و زیباترین نوع گفتمان تلقی می‌کند. گفتمانی که نه‌تنها زیبایی و جمال در آن موج می‌زند بلکه تمام کارکردها و وظیفه‌های ارتباطی زبان در آن موجود است. از این‌رو فن اقناع به‌عنوان نقطه غایی هر نوع گفتمان در زیرمجموعه زبان‌شناسی کاربردی به‌عنوان علم گفتمان زبانی قرار می‌گیرد. از آنجا ...
بیشتر
مکتب پراگماتیسم، ادبیات را به منزله‌ی موثّرترین و زیباترین نوع گفتمان تلقی می‌کند. گفتمانی که نه‌تنها زیبایی و جمال در آن موج می‌زند بلکه تمام کارکردها و وظیفه‌های ارتباطی زبان در آن موجود است. از این‌رو فن اقناع به‌عنوان نقطه غایی هر نوع گفتمان در زیرمجموعه زبان‌شناسی کاربردی به‌عنوان علم گفتمان زبانی قرار می‌گیرد. از آنجا که کاربردشناسی ادبی بیشتر از کاربردشناسی محض و فرضیهای بیانگر کاربرد عملی زبان در فرآیند گفتمان است، در این پژوهش بر آنیم که به بررسی شگردهای بلاغی اقناع در دیوان ابوطیب متنبی، شاعر بزرگ عرب که از آن به عنوان استاد معماری زبان یاد می شود، بپردازیم. بلندی جایگاه متنبی در عرصه زبانی و حضور کاربست های زبانی در دیوان او نشان از آن دارد که شاعر در انتقال بیشتر انگیزهها، عواطف و احساسات به مخاطبین جهت تثبیت و تأکید بیشتر معنا از کاربستهای بلاغی و بدیعی اقناع و مهم‌ترین آنها همچون تشبیه، استعاره ، کنایه، حسن تعلیل، مذهب کلامی و مقابله بهره جسته است. ضمن اینکه « تشبیه ضمنی» به لحاظ ابعاد زیباشناختی کلامی و جنبه‌های اقناع کلامی و رستاخیزی واژگان نسبت به سایر اسالیب زبانی از بسامد بالایی در دیوان شاعر برخوردار است.
هاله اژدر نژاد؛ احمد رضا یلمه ها
محمد بارانی؛ مریم خلیلی جهانتیغ؛ حسین اتحادی
دوره 1، شماره 1 ، مرداد 1395، ، صفحه 95-73
چکیده
بابافغانی و وحشی بافقی، دو شاعر غزل‌سرا هستند که هریک، به‌نوعی سبک‌ساز و در تاریخ غزل فارسی و تأثیرگذار بوده‌اند. ازاین‌رو برای راه‌یابی به طرز غزل آنها، این مقاله به بررسی موسیقایی شعر، یعنی و قافیه و ردیف، در غزلهای این دو سخنور میپردازد. بدین منظور پس از ذکر مقدمهای درباره اهمیت و تأثیر این دو در تحول ...
بیشتر
بابافغانی و وحشی بافقی، دو شاعر غزل‌سرا هستند که هریک، به‌نوعی سبک‌ساز و در تاریخ غزل فارسی و تأثیرگذار بوده‌اند. ازاین‌رو برای راه‌یابی به طرز غزل آنها، این مقاله به بررسی موسیقایی شعر، یعنی و قافیه و ردیف، در غزلهای این دو سخنور میپردازد. بدین منظور پس از ذکر مقدمهای درباره اهمیت و تأثیر این دو در تحول غزل، با ارائه نمودار و آمار، به روش تحلیل مقایسهای- آماری، بررسی و مقایسه بحرها و اوزان عروضی غزلها را آغاز می‌کند و با تحلیل این آمار نشان می‌دهد که از منظر موسیقی بیرونی، دو شاعر دارای وجوه اشتراک زیادی بوده، در انتخاب بحور و اوزان، ذوق و پسند نزدیکی دارند ولی از منظر موسیقی کناری، به دلیل آنکه در قافیههای وحشی، مصوت بلند بیشتری بهکاررفته، خوشآهنگتر است و ردیفهای فغانی چون از ترکیبات بلندتری برخوردار است، ارزش موسیقیایی بیشتری دارد.
