بلاغت فارسی
فرخ حاجیانی؛ خیرالله محمودی؛ سمیه رنجبر
چکیده
در میان ادبیات ایرانی پیش از اسلام ،ادبیات مانوی،تفاوت آشکاری با بقیه ادبیات ایرانی میانه دارد؛ گرچه ادبیات مانوی از سنت های ادبی دوره باستان پیروی کرده است اما در عین حال به دلیل وابستگی به جریان های ادبی غیر ایرانی، چون بین النهرین، حوزه های دیگری را نیز تجربه کرده است. ادبیات مانوی به سبب تاثیرات شدید از رهبر دینی خود، یعنی مانی ...
بیشتر
در میان ادبیات ایرانی پیش از اسلام ،ادبیات مانوی،تفاوت آشکاری با بقیه ادبیات ایرانی میانه دارد؛ گرچه ادبیات مانوی از سنت های ادبی دوره باستان پیروی کرده است اما در عین حال به دلیل وابستگی به جریان های ادبی غیر ایرانی، چون بین النهرین، حوزه های دیگری را نیز تجربه کرده است. ادبیات مانوی به سبب تاثیرات شدید از رهبر دینی خود، یعنی مانی ،از سنت های ادبی آرامی نیز بهره گرفته و قالب های جدید ادبی را در خود گنجانیده و همچنین به دلیل محتوای عرفانی اش به تمثیل، تشبیه، مجاز و استعاره روی آورده است.صنایعی که بیانگر نوعی کمال در بلاغت می باشد و در ادبیات ایران آن دوره بی سابقه است. در این مقاله که به بررسی استعاره در متون منظوم مانوی می پردازد، بیان می دارد که مرزهای زیبا شناسی ادبیات مانوی گسترش بسیاری داشته، به گونه ای که انواع صنایع ادبی و تصویرهای شاعرانه در آن، حکایت از یک سابقه طولانی و ممتد ادبی دارد که بسیار فراتراز ادبیات فارسی است.استعاره های به کار رفته در سروده های مانوی، به نوعی از کمال در حوزه خیال شاعرانه حکایت می کنند، که علاوه بر اینکه در خدمت اندیشه های مانوی قرار گرفته اند، از لحاظ تاریخ ادبی ایران نیز، بسیار مهم به شمار می روند.با بررسی این استعاره ها در این مقاله،استعاره مصرحه مجرده دارای بیشترین میزان استعاره می باشد و پس از آن استعاره مکنیه و تمثیلیه و سپس استعاره تبعیه و در نهایت استعاره تلمیحیه با کمترین میزان استعاره قرار دارد.
طاهره کوچکیان؛ فرشته فرضی شوب
چکیده
استعاره، به عنوان یکی از زیباترین وخلاقانه ترین فنون ادبی، همواره مورد توجه نظریه پردازان علم بلاغت بوده است. از زمان ورود این فن ادبی به عرصه ادب فارسی، بلاغت دانان فارسی، گاه با تقلید و گاه با ذوق و ابداع، دست به تقسیم‌بندی‌هایی برای انواع استعاره در بلاغت فارسی زده‌اند که آشفتگی-هایی در آن مشاهده می‌شود. این پژوهش با نگاهی به ...
بیشتر
استعاره، به عنوان یکی از زیباترین وخلاقانه ترین فنون ادبی، همواره مورد توجه نظریه پردازان علم بلاغت بوده است. از زمان ورود این فن ادبی به عرصه ادب فارسی، بلاغت دانان فارسی، گاه با تقلید و گاه با ذوق و ابداع، دست به تقسیم‌بندی‌هایی برای انواع استعاره در بلاغت فارسی زده‌اند که آشفتگی-هایی در آن مشاهده می‌شود. این پژوهش با نگاهی به استعاره از آغاز تا کنون، به بررسی انتقادی دیدگاه‌های بلاغت‌دانان معاصر در حوزه استعاره می‌پردازد و با توجه به گستردگی موضوع، تقسیم-بندی‌های استعاره بر اساس ملائمات را مورد بررسی قرار می‌دهد. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که تلاش‌های ادیبان فارسی در جهت بومی‌سازی فن استعاره در مجموع موفق نبوده است؛ چنانکه امروز، علی رغم کثرت کتاب‌های بلاغی فارسی، هیچ کتاب جامع و درخوری در باب علم بلاغت و فن استعاره وجود ندارد! زیرا ادیبان فارسی در نگارش آثار خود، بسیاری از نکات وظرایفِ موجود در امهات کتب بلاغی عربی را نادیده گرفته و یا در خصوص آن دچار بدفهمی شده اند. و به همین سبب در تقسیم‌بندی انواع استعاره اشتباهاتی فاحش داشته‌اند. از سویی، آنان در تحلیل شاهد مثال‌ها و نمونه‌های عربی ماخوذ از قرآن و ادبیات عرب نیز دچار لغزش شدند ودر نتیجه در جایگزین‌سازی شاهد مثال‌هایِ فارسی به جای نمونه‌های عربی نیز راه خطا پیمودند.شایان ذکر است خطاهای موجود در کتب بلاغی، با وجود گستردگی و فراوانی به آسانی و با اندکی دقت در کتب بلاغت عربی مرجع قابل حل است.
محمد رضا احمدخانی؛ حوریه شقاقی
چکیده
بر اساس دیدگاه شناختی تصورات ذهنی مبنای شکل دهنده‌ی تصورات استعاری هستند و تفکرات، تجارب و فرهنگ هر ملت خاص همان ملت است و در زبان آنها بازتاب می‌یابد. هدغف مقاله حاضر بررسی تطبیقی استعاره‌های مفهومی در زبانهای فارسی و ترکی آذری است و بر آن است تا به این سوال پاسخ دهد که چه عواملی بر شکل گیری استعاره‌ها دراشعار یک شاعر دوزبانه مانند ...
بیشتر
بر اساس دیدگاه شناختی تصورات ذهنی مبنای شکل دهنده‌ی تصورات استعاری هستند و تفکرات، تجارب و فرهنگ هر ملت خاص همان ملت است و در زبان آنها بازتاب می‌یابد. هدغف مقاله حاضر بررسی تطبیقی استعاره‌های مفهومی در زبانهای فارسی و ترکی آذری است و بر آن است تا به این سوال پاسخ دهد که چه عواملی بر شکل گیری استعاره‌ها دراشعار یک شاعر دوزبانه مانند شهریار دخیل هستند و آیا این استعاره ها می توانند جهان بینی شاعر را منعکس کند. چارچوب نظری این پژوهش طبقه‌بندی لیکاف و جانسون (1980و1993) از استعاره‌های مفهومی و نیز زولتان کووچش (2005و2010 ) در تقسیم بندی استعاره ها به جهانی و متغییر وابسته به بافت و فرهنگ است. استعاره ها در 5 گروه طبیعت، عشق و هجران، مذهبی و اعتقادی، سیاسی و اجتماعی و نژادی قرار گرفتند. نتایج آماری نشان داد که در قلمرو این دو زبان حوزه‌های استعاری «طبیعت»، «مذهبی و اعتقادی» جهانی هستند ولی حوزه‌های استعاری «عشق و هجران»، «سیاسی و اجتماعی» و «نژادی» وابسته به زبان هستند، و این ادعا که تصورات استعاری نه تنها مقوله‌هایی زبانی هستند، بلکه اساس تفکر و رفتار آدمی را نیز شکل می‌دهند، تایید شد. در نتیجه بخشی از استعاره‌ها در تطابق با مبانی همگانی شکل می‌گیرند و بخش دیگری از آنها تحت تأثیر مبانی فرهنگی، اجتماعی به وجود می‌آیند. یعنی ماهیت الگو برداری‌های استعاری و حتی ترجیح کاربرد یک استعاره مفهومی بر دیگری تحت تأثیر باورهای فرهنگی افراد در کنار مبانی جهانی استعاره‌ها می‌باشد و تأثیر پذیری ساخت استعاری از فرهنگ و محیط تأیید می‌شود.
حمید طاهری
چکیده
«استعاره» مهمترین مبحث علم بیان است. استعاره یک ضرورت اجتماعی است که ماهیتی جمعی و اشتراکی داشته، اغلب بر اساس نیاز گوینده بر زبان می‌آید. هدف از آن، خلق فضایی خاص در ذهن شنونده است؛ فضایی که بتواند بین گوینده و خواننده ارتباطی بر مبنای اشتراک یا اشتراکاتی ایجاد کند. در واقع استعاره، تجلّی تخیّل و تحقّق تداعی افکار در شکل زبان ...
بیشتر
«استعاره» مهمترین مبحث علم بیان است. استعاره یک ضرورت اجتماعی است که ماهیتی جمعی و اشتراکی داشته، اغلب بر اساس نیاز گوینده بر زبان می‌آید. هدف از آن، خلق فضایی خاص در ذهن شنونده است؛ فضایی که بتواند بین گوینده و خواننده ارتباطی بر مبنای اشتراک یا اشتراکاتی ایجاد کند. در واقع استعاره، تجلّی تخیّل و تحقّق تداعی افکار در شکل زبان است.استعاره به سبب کارکرد بنیادینی که در آفرینش آثار ادبی دارد، از دیرباز مورد توجه قدما بوده است. استعاره را به انواع مختلفی دستهبندی کرده‌اند؛ ولی در میان این تقسیمبندیها جای استعاره‌ای که ما آن را «استعاره جمع» مینامیم، خالی است و تاکنون شاید کسی بصراحت به وجود این نوع استعاره اشاره نداشته است. استعاره جمع، آوردن چندین مشبهبه برای یک مشبه است. تلاش برای گذر از شکل اولیة استعاره و تصویرسازیهای پی در پی شاعر برای یک مشبه، موجب پیدایش این استعاره می شود. در این مقاله برآنیم تا با روش توصیفی – تحلیلی وذکر شاهدهای شعری بدین پرسش پاسخ دهیم که آیا این نوع استعاره وجود دارد؟ چگونه این نوع استعاره شکل میگیرد؟
وحید علی بیگی؛ محمدامیر عبیدی نیا؛ علیرضا مظفری
چکیده
بـرخلاف نظریة کلاسیک که استعاره را موضوعی صرفاً ادبی و زبانی می‌داند، نظریـة معاصـر ادعـا می‌کند نظام ادراکـی انـسان، اساسـاً سرشـتی اسـتعاری دارد و اسـتعاره بـه شـکل ناخودآگـاه و غیراختیاری، در زندگی روزمرة انسان به طور گسترده به کار می‌رود. با طرح این نظریه از سوی لیکاف و جانسون ، استعاره مفهوم کلاسیک خود را از دست داد و وارد ...
بیشتر
بـرخلاف نظریة کلاسیک که استعاره را موضوعی صرفاً ادبی و زبانی می‌داند، نظریـة معاصـر ادعـا می‌کند نظام ادراکـی انـسان، اساسـاً سرشـتی اسـتعاری دارد و اسـتعاره بـه شـکل ناخودآگـاه و غیراختیاری، در زندگی روزمرة انسان به طور گسترده به کار می‌رود. با طرح این نظریه از سوی لیکاف و جانسون ، استعاره مفهوم کلاسیک خود را از دست داد و وارد مرحله‌ی تازه‌ای از مفاهیم شد. تعاریف گوناگونی که از زبانشناسان در باب استعاره مطرح شد ما را برآن داشت تا شعر خاقانی را که اوج اعتلای انواع استعاره بود را مورد واکاوی قرار داده و تمامی مبانی زبانشناسی نوین را بر پایه استعاره مفهومی و تعاریف لیکاف و جانسون در شعر وی بیابیم، زیرا که وی در فهم استعاره، حوزه پنداری الف را مبدا قرار داده تا به وسیله عوامل شناختی بتوان به مقصد لفظ استعاری مورد نظر رسید. در این پژوهش که با روش تحلیل ابیات و توصیف آنها انجام گرفته، استفاده خاقانی از انواع نگاشتها با درک استعاره‌های گوناگون به همراه آوردن نمونه شواهد مثال بر پایه تحلیل و ترسیم اشکال مختلف برای فهم بیشتر مخاطبان شکل گرفته است تا این امر را به اثبات برسانیم که استعاره در شعر خاقانی از نظر زبانشناسی شناختی تمامی معیارهای موجود را داراست و نظریات معاصر درباب استعاره‌های به کار گرفته شده در شعر او نمود قابل توجه‌ای دارد.
محمود مهرآوران
چکیده
سیمین دانشور، از موفق‌ترین نویسندگان زن در ادبیات معاصر ماست که با داشتن سبک شخصی توانست آثار زیبایی را خلق و به ادبیات کشورمان ارائه کند. سووشون مهمترین و کامیاب‌ترین اثر وی مخاطبان زیادی را از همان آغاز تا به امروز به خود جلب کرده است. آثار دانشور، بخصوص سووشون از جنبه‌های مختلف تا به امروز مورد بررسی قرار گرفته است. این مقاله ...
بیشتر
سیمین دانشور، از موفق‌ترین نویسندگان زن در ادبیات معاصر ماست که با داشتن سبک شخصی توانست آثار زیبایی را خلق و به ادبیات کشورمان ارائه کند. سووشون مهمترین و کامیاب‌ترین اثر وی مخاطبان زیادی را از همان آغاز تا به امروز به خود جلب کرده است. آثار دانشور، بخصوص سووشون از جنبه‌های مختلف تا به امروز مورد بررسی قرار گرفته است. این مقاله میکوشد با آوردن نمونهها و به روش توصیفی- تحلیلی ارتباط عناصر تصویری (تشبیه و استعاره) با درونمایه این اثر، مورد بررسی قرار گیرد. تشبیه و استعاره دو عنصر کلیدی است که سیمین دانشور از آنها در پروردن درونمایة سووشون بهره برده است. در ابتدا تشبیهات و بعد از آن استعارات طرح شده و به طور تحلیلی ارتباط آنها با درونمایه بررسی و مقاصد نویسنده در مورد استفاده از این تشبیهات و استعارات بیان گردیده است. دانشور با تشبیه و استعاره بیشتر کوشیده است که اشخاص، صحنهها، روحیات و خلقیات را توصیف یا تعبیر کند؛ بنابراین تصویرهایش بیشتر مستقیم، روشن و واضح است. این تصویرها و توصیفها نثر رمان را تا حدودی شاعرانه کرده است.
حسن خلف
چکیده
مطالعه استعاره یکی از کانونی‌ترین محورهای نقد ادبی است که از دیرباز توجه ناقدان را به خود معطوف داشته است و درباره نقش و کارکرد آن سخن-های بسیاری گفته شده است. از جمله کارکردهایی که ناقدان برای این فن زبانی ذکر کرده‌اند این است که مفاهیمی را که به سادگی قابل ادراک نیستند، در ذهن مخاطب مجسم می‌نماید و آن را به سان تصویر پویا در پیش چشم ...
بیشتر
مطالعه استعاره یکی از کانونی‌ترین محورهای نقد ادبی است که از دیرباز توجه ناقدان را به خود معطوف داشته است و درباره نقش و کارکرد آن سخن-های بسیاری گفته شده است. از جمله کارکردهایی که ناقدان برای این فن زبانی ذکر کرده‌اند این است که مفاهیمی را که به سادگی قابل ادراک نیستند، در ذهن مخاطب مجسم می‌نماید و آن را به سان تصویر پویا در پیش چشم خوانند ترسیم می‌نماید. این پژوهش میکوشد تا به تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی این جنبه از کارکردهای استعاره را در صحیفه سجادیه بررسی و تبیین نماید. به همین منظور، نخست ادبیات دعا و سبک نگارش صحیفة سجادیه به صورت اجمالی مورد بررسی قرار میگیرد. سپس ضمن بررسی جایگاه استعاره در حوزه نقد ادبی و کارکرد آن، به تحلیل گوشهای از استعاره‌های صحیفة سجادیه و نقش بارز آن در تصویر مفاهیم طبیعی، مفاهیم انتزاعی و مفاهیم دینی بپردازیم. یافتهها نشان می‌دهد که امام سجاد در صحیفه سجادیه، استعاره را نه فقط برای زیبا ساختن کلام خود، بلکه برای محسوس و عینی جلوه دادن کلام تحت تأثیر قرار دادن ذهن شنونده به کار گرفته است.
یحیی طالبیان؛ پریسا نصیری
چکیده
استعاره به عنوان یکی از مهمترین پدیده‌های مطالعاتی رویکرد معنی شناسی شناختی، ابزاری برای بیان مفاهیم و تجارب انتزاعی براساس تجربه‌های عینی و ملموس‌تر بشر به شمار می‌رود. جورج لیکاف و جانسون در سال 1980 در کتاب استعاره هایی که با آنها زندگی می‌کنیم، دیدگاه تازه‌ای را در زمینه‌ی استعاره مطرح ساختند و با ارائه‌ی شواهد تجربی نظراندیشمندان ...
بیشتر
استعاره به عنوان یکی از مهمترین پدیده‌های مطالعاتی رویکرد معنی شناسی شناختی، ابزاری برای بیان مفاهیم و تجارب انتزاعی براساس تجربه‌های عینی و ملموس‌تر بشر به شمار می‌رود. جورج لیکاف و جانسون در سال 1980 در کتاب استعاره هایی که با آنها زندگی می‌کنیم، دیدگاه تازه‌ای را در زمینه‌ی استعاره مطرح ساختند و با ارائه‌ی شواهد تجربی نظراندیشمندان سنت بلاغی را که استعاره را صرفا وسیله‌ای برای زینت گفتار و صورکلام می دانستند،مورد تردید قرار دادند. تحقیقات جدید لیکاف و جانسون، در باب استعاره ثابت کرد که استعاره فقط یکی از صور کلامی و مختص زبان ادبی نیست؛بلکه استعاره‌ها نقشی مهم‌تر از زبان در زندگی آدمی دارند و نظام شناختی انسان اساسا استعاری بوده و به اندیشه، رفتار و زبان او جهت می‌دهد. به بیان دیگر نقش استعاره در بررسی ویژگی های سبکی و میزان نوآوری یک شاعر بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که خلاقیت و نوآوری، بیش از هرچیزی با خلق استعاره امکان پذیر است. ازاین روی، با توجه به این نظریه و تاکید بر اشعار ناصرخسرو و با تمرکز بر استعاره‌های جهت دار، به روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی و تحلیل اشعار ناصرخسرو خواهیم پرداخت و با عرضه‌ی شواهدی از شعر او و بررسی زیرساخت‌های شناختی استعاره‌های اشعار وی، نشان داده می‌شود که چگونه استعاره‌ی شناختی به استعاره‌ای بدیع وادبی تبدیل می‌شود. کلیت بررسی و تحلیل این مقاله نشان می‌دهد که استعاره‌های طرح‌واره‌های تصویری و جهت‌دار در اشعار ناصرخسرو قابل تامل است که تاکنون مورد بررسی و تحلیل قرار نگرفته است.
